Melania werd in 1970 geboren in Slovenië, de rijkste republiek van het toenmalige socialistische Joegoslavië. Ze beschrijft een idyllisch leven vol buitenlandse reizen, sportwagens en mode – niet bepaald de saaie, ommuurde hel van de fantasieën van veel propagandisten uit de Koude Oorlog. Haar opvoeding in de republiek Slovenië in de jaren zeventig en tachtig was gelukkig, benadrukt ze; ze wilde niets. De jonge Melania Knaus rende door de geplaveide straten van de UNESCO-werelderfgoedstad Dubrovnik in Kroatië; ze ging winkelen in Italië en liep mee in de modeshows van haar moeder in de Joegoslavische hoofdstad Belgrado. Ze is dan ook heel erg een kind van het socialisme van leider Josip Broz Tito, zelf een liefhebber van luxe auto’s, jachten en fijne sigaren. Tito cultiveerde ook een imago van elite-glamour.
Rond de tijd van Melania’s geboorte werd Tito gefotografeerd terwijl hij Sophia Loren rondreed in een golfkar en Richard Burton en Elizabeth Taylor ontving aan de Kroatische kust. Een aantekening uit Burtons dagboek uit 1971 notities dat Tito en zijn vrouw in “opmerkelijke luxe leefden, ongeëvenaard door al het andere dat ik heb gezien”. Het jaar daarop gebronsd Penthouse uitgever Bob Guccione geopend de weelderige Penthouse Adriatic Club op het Kroatische eiland Krk, die een luxe hotel en casino omvatte, en werd bemand door vrouwelijke ‘huisdieren’ in krappe Franse dienstmeisjesuniformen. Er gingen zelfs geruchten dat een van de zwembaden gevuld was met champagne. Toen het het jaar daarop flopte en sloot, probeerde Guccione een vergelijkbaar geïnspireerd hotel- en casinoproject uit in Atlantic City, New Jersey. Maar het ongeluk sloeg opnieuw toe en zijn geld raakte op. Het project werd al snel gered door niemand minder dan Donald Trump, die het halfvoltooide Guccione-pand kocht en in 1984 het Trump Plaza Hotel and Casino opende. Melania’s imago kan daarom gemakkelijk binnen de Joegoslavische traditie worden geplaatst, en zijzelf kan worden gezien als een verlenging van de gouden eeuw van Titoïstische luxe en glamour uit de jaren zeventig.
Maar niets in het boek geeft antwoord op de vraag die altijd op de loer ligt: “Wat denkt ze?” Geschreven in oppervlakkige, beleefde bedankjes, verdwijnt Melania op typische wijze uit het zicht. Het levert het stijve immigrantenverhaal op, licht op persoonlijke details maar zwaar op gemakkelijk moraliserend. “De levensomstandigheden vormen je op veel manieren, vaak geheel buiten je controle”, schrijft ze. “Je geboorte, ouderlijke invloeden en de wereld waarin je opgroeit. Als volwassene komt er een moment waarop je als enige verantwoordelijk wordt voor het leven dat je leidt. Jij moet de leiding nemen, die verantwoordelijkheid omarmen en de architect van je eigen toekomst worden.”
“In een tijdperk van verminderd seksueel dimorfisme in het Westen lijkt Melania’s optreden van overdreven vrouwelijkheid bijna slepend.”
Het is een standaard-je-zelf-aan-je-laarzen-tarief, Americana doordrenkt met de gebruikelijke verering van hard werken en zelfredzaamheid. Maar Melania sluit zich aan bij een bepaald soort immigrant, het soort dat deel uitmaakt van de kudde van haar man: de ‘goede’, Trump-ondersteunende buitenlander die patriottisch is, de Amerikaanse waarden omarmt en zich niet het slachtoffer voelt van hun geadopteerde land. We mogen aannemen dat in de wereld van Melania immigranten van haar soort in contrast staan met degenen die hun land kwalijk nemen, de waarden ervan verwerpen en het racistisch noemen. Deze laatsten zien structureel racisme en vreemdelingenhaat als de krachten die uiteindelijk hun leven hebben gevormd: de verantwoordelijkheid ligt meestal buiten henzelf. Voor de Trumpiaanse immigrant daarentegen ligt de verantwoordelijkheid binnenin. Ondanks jaren van hofmakerij door de Democratische Partij hebben de recente presidentsverkiezingen duidelijk gemaakt dat een groot aantal in het buitenland geboren Amerikanen zich nu nauwer identificeren met Melania’s immigratieverhaal.
Hoewel ze er veel zorg aan besteedt om haar vroege jaren in zonnige termen weer te geven, zijn er aanwijzingen dat niet alles gemakkelijk was. “Als kind was ik enigszins afgeschermd van de duistere aspecten van het systeem, maar de aanwezigheid ervan doemde op in ons achterhoofd”, zegt ze. Uit andere bronnen weten we dat haar vader, Viktor Knavs, lid was van de Communistische Partij van Joegoslavië en voorkomt in de politiedossiers van UDBA, het directoraat voor Staatsveiligheid. Geïdentificeerd als handelsreiziger. Hij wordt ervan verdacht het Joegoslavische wetboek van strafrecht te hebben overtreden, vermoedelijk door middel van belastingontduiking. Hoewel sommige Amerikanen hebben gesuggereerd dat Knavs het Amerikaanse staatsburgerschap had moeten worden ontzegd op basis van het vermeende strafblad, is het mogelijk dat de interesse van UDBA in Knavs puur politiek was. Als iemand die regelmatig naar het buitenland reisde en een wagenpark bezat, zou Knavs waarschijnlijk de aandacht van de Joegoslavische autoriteiten hebben getrokken.
Niets van dat alles wordt in twijfel getrokken in haar glanzende en onverwacht sympathieke portret van Joegoslavië in de laatste decennia voordat het land uiteen begon te vallen. Haar verhaal is net zo strak en vlekkeloos als de vrouw zelf. En toch heeft het kleine Alpenland van iets meer dan twee miljoen inwoners een complexe relatie met zijn inheemse dochter. “Het Melania-effect” stimuleerde het toerisme naar Slovenië toen de Trumps voor het laatst in het Witte Huis waren, en de Balkanmedia doen dat nu al anticiperend hernieuwde belangstelling voor het land, waarbij ondernemende restaurants en ambachtslieden al massaal gerechten en producten met Melania-thema produceren. Maar niet iedereen is blij: in 2019 werd een houtsnijwerk van Melania opgericht in Rozno, in het zuidoosten van Slovenië, niet ver van haar geboorteplaats Sevnica. Een jaar later werd het houten beeldhouwwerk verbrand tijdens een ‘politiek gemotiveerde’ brandstichting, en in september 2020 snel vervangen door een duurzamer bronzen beeld.
Terug in haar adoptieland is de houding eveneens gemengd. De voortdurende fascinatie voor haar is geworteld in haar koppige vasthouden aan traditionele manieren van genderexpressie, en haar totale desinteresse in de huidige noodzaak van vrouwenemancipatie. In Melaniaverdubbelt ze haar totale trouw aan haar plichten als vrouw – ontrouw wordt niet genoemd – en aan haar moederlijke verplichtingen, haar ‘bescherming’ van Barron in de eerste plaats. Ze presenteert, met echo’s van Jackie O en Diana, als de verraden maar trouwe vrouw, de prinses gevangen in een toren, de fel toegewijde moeder. Ze speelt een rol van overdreven vrouwelijkheid, die, in een tijdperk van verminderd seksueel dimorfisme in het Westen, bijna drag-achtig lijkt.
