Het Arabisch Schiereiland Qatar en de Golfstaten begrijpen beter dan wie ook de kracht van een geschenk.
Wat zou er mis kunnen gaan met Donald Trumps blijmoedige aanvaarding van het gratis geschenk van de emir van Qatar: een luxe Boeing-747 van 400 miljoen dollar als tijdelijke vervanger voor de Air Force One ? Het korte antwoord is: zo’n beetje alles.
De kans is groot dat bijna niemand zich tegenwoordig het fiasco van het Grootzegel herinnert. In 1945 overhandigde een groep schoolkinderen in Moskou de Amerikaanse ambassadeur een prachtig handgesneden houten versie van het Grootzegel van de Verenigde Staten. De Sovjet-Unie was een bondgenoot geweest tijdens de Tweede Wereldoorlog, en de ambassadeur, ontroerd door het enthousiasme van de kinderen, bevestigde het zegel aan de muur achter zijn bureau. Het bleef daar tot 1952.
Later bleek dat het zegel een resonantiekamer met een membraan bevatte. Toen de Russen vanuit een busje aan de overkant van de straat een radiogolf met hoge intensiteit op de resonantiekamer richtten, konden ze vrijwel alles horen wat de ambassadeur in zijn kantoor zei. Later perfectioneerden de Russen het systeem en konden ze gesprekken opnemen door simpelweg een radiostraal met hoge energie op de ramen van de ambassade te richten en de trillingen te detecteren die door de gesprekken binnen werden veroorzaakt.
Er is een reden dat het tegenwoordig gebruikelijk is om zeer gevoelige gesprekken te beperken tot een SCIF (Sensitive Compartmented Information Facility), een veilige ruimte die gebruikmaakt van geavanceerde technologie om zelfs de meest geavanceerde afluistersystemen te blokkeren.
Het grotere probleem met Qatars meer dan genereuze aanbod is niet de veiligheid. Het gaat om wat het aanbod betekent voor het Midden-Oosten: dat het Witte Huis nu openstaat voor schaamteloze omkoping.
Zou de politiek ambitieuze emir van Qatar — die persoonlijk de oprichting van Al Jazeera, het Arabische nieuwsconglomeraat dat fungeert als het Midden-Oostense equivalent van Fox News, heeft gefinancierd — er belang bij hebben om de inhoud te kennen van de geheime gesprekken die de president normaal voert tijdens een reis met Air Force One ?
Het cadeau van het vliegtuig is misschien gratis, maar ervoor zorgen dat het veilig is, zal waarschijnlijk duurder uitpakken en langer duren dan wachten tot Boeing de twee nieuwe versies van Air Force One heeft afgeleverd die al zijn besteld en waarvoor een vaste prijs is vastgelegd. Dit betekent dat Boeing verantwoordelijk is voor eventuele toekomstige kostenoverschrijdingen.
Het grotere probleem met Qatars meer dan genereuze aanbod is echter niet de veiligheid. Het gaat om wat het aanbod betekent voor het Midden-Oosten: dat het Witte Huis nu openstaat voor schaamteloze omkoping.
Toen Trump de schenking van het vliegtuig aankondigde, moest ik meteen denken aan een vriendin, correspondent voor een grote nieuwspublicatie, die net terug was van een persreis naar Saoedi-Arabië. “Ze gaven ons allemaal een cadeautas,” zei ze. “In de mijne zat een Patek Philippe-horloge dat zeker $ 60.000 heeft gekost. Natuurlijk moest ik het teruggeven.”
De grote nieuwsorganisaties begrepen in ieder geval dat er in het Midden-Oosten niet zoiets bestaat als een gratis lunch. Als Trump een transactionele benadering van internationale betrekkingen heeft, dan heeft het Midden-Oosten die ook, maar dan op een hoger niveau.
Een lange geschiedenis van kopen en verkopen
In de jaren dat ik de Arabische wereld en de Golfstaten versloeg, legde een ambtenaar in een van de emiraten mij de harde werkelijkheid uit:
Als we een heleboel F-16’s bij de Verenigde Staten bestellen, is niemand van plan ze daadwerkelijk te gebruiken. Iedereen weet dat de regering ons de vliegtuigen moet verkopen, niet alleen voor het geld, maar ook zodat de president kan opscheppen over de banen die de productie ervan zal opleveren. We hebben steun van Washington nodig, en deze wapenaankopen zijn een manier om die te betalen.
Dit soort transacties is van oudsher een gangbare praktijk onder de monarchen in het Midden-Oosten. De emiraten langs de Perzische Golf stonden vroeger bekend als de “Trucial States”. Voordat olie een groot probleem werd, waren ze vooral belangrijk omdat ze langs de cruciale zeeroute lagen die Groot-Brittannië gebruikte om buit terug te halen uit zijn koloniale rijk in India, de belangrijkste bron van Britse rijkdom.
De constante angst in Engeland was dat Frankrijk of Duitsland zou proberen de route door de Perzische Golf of de Rode Zee af te snijden. Om dat te voorkomen, boden de Britten aan de veiligheid en onafhankelijkheid van de emirs van de Golf te garanderen in ruil voor de belofte dat Groot-Brittannië toezicht zou houden op hun buitenlandse zaken en zou voorkomen dat ze bondgenootschappen zouden sluiten met andere Europese mogendheden.
De regeling werkte totdat de Tweede Wereldoorlog de ineenstorting van de Europese koloniale rijken inluidde. Naarmate de Britse invloed verdampte en de Amerikaanse invloed toenam, rekende de heersende klasse in de steeds afhankelijker wordende Golfstaten erop dat de VS het over zouden nemen waar Groot-Brittannië was gestopt. “We hoopten dat jullie Amerikanen de Britten zouden vervangen en de teugels van het rijk zouden overnemen,” vertelde een functionaris uit de Golfstaten me. “Maar jullie Amerikanen leken dat nooit te begrijpen.”
Vanuit regionaal perspectief maakte de afhankelijkheid van de Golfstaten van Groot-Brittannië en later van Amerika de emiraten tot politieke anachronismen. In een wereld die steeds meer neigde naar democratie en op zijn minst enige schijn van volksvertegenwoordiging, bleven de emiraten absolute monarchieën die zich verzetten tegen maatschappelijke verandering.
Dat fenomeen is vooral duidelijk zichtbaar in Saoedi-Arabië, waar de monarchie niet alleen absoluut is, maar waar een deel van de heersende elite oprecht gelooft in het goddelijke recht van koningen.
“Als je een Arabier met een dolk in zijn gordel ziet,” legde een vriend uit, “betekent dat dat hij een sjeik is, wat betekent dat hij iedereen mag doden als hij dat gerechtvaardigd vindt. Het is een symbool van absolute autoriteit.”
Het is gewoon hoe ze zaken doen
De gruwelijke moord in 2018 op Jamal Khashoggi, een dissident uit Saoedi-Arabië die afkomstig was uit een vooraanstaande familie en columns schreef waarin hij kritiek uitte op de monarchie voor The Washington Post , illustreerde het gevoel van persoonlijke almacht dat de koninklijke familie kenmerkt.
Khashoggi, van wie algemeen wordt aangenomen dat de moord is bevolen door de troonopvolger van het koninkrijk, Mohammed bin Salman, die meestal wordt aangeduid met zijn initialen MBS, werd naar de Saoedische ambassade in Istanbul gelokt. Daar vermoordde een moordcommando hem, zaagde zijn lichaam in stukken en slaagde erin het te laten ‘verdwijnen’.
Terwijl de meeste mensen buiten Saoedi-Arabië geschokt waren, leek de moord in Saoedi-Arabië niets meer dan de gebruikelijke gang van zaken voor de koninklijke familie. Hoewel MBS heeft beloofd de Saoedische hang naar bloedige executies te verminderen, is het tegenovergestelde gebeurd. Volgens de Europese Saoedische Organisatie voor de Rechten van de Mens hebben de Saoedi’s in 2024 345 mensen geëxecuteerd, bijna een verdubbeling van het aantal executies in het voorgaande jaar. De meeste executies vinden plaats door onthoofding met een zwaard, vaak op een openbare plaats.
Trump, die waarschijnlijk net zo onwetend is over de geschiedenis van Saoedi-Arabië als over al het andere, vermeed vragen over Khashoggi en vermeed vooral een verwijzing naar berichten dat de CIA de moord aan MBS had toegeschreven. In plaats daarvan concentreerde Trump zich op een voorgestelde overeenkomst voor een Saoedische investering van 600 miljard dollar, verdeeld over een pakket deals.
Wat MBS betreft, Trump beschreef hem als een ” ongelooflijke man” en “een geweldige kerel “. Vervolgens kondigde Trump aan dat hij de Amerikaanse sancties tegen Syrië zou opheffen omdat MBS hem dat had gevraagd.
“Oh, de dingen die ik voor de prins doe,” zei Trump.
De boodschap die in Saoedi-Arabië en de Golfregio werd overgebracht, was dat de president – en daarmee ook de VS en, belangrijker nog, het Amerikaanse beleid – te koop stonden.
De president is misschien corrupt, maar vanuit het Midden-Oostenperspectief is dat een prijzenswaardige eigenschap, vooral als je een Arabische rol wilt bij de vormgeving van het Amerikaanse beleid.
Het feit dat, terwijl Trump in de schijnwerpers stond, zijn zonen Eric en Don Jr. druk bezig waren met het sluiten van miljarden dollars aan persoonlijke deals in de Golfregio, ten bate van de familie Trump, was een verder bewijs dat de VS in wezen te koop waren. De president mag dan corrupt zijn, maar vanuit het Midden-Oostenperspectief is dat een prijzenswaardige eigenschap, vooral als je een Arabische rol wilt in de vormgeving van het Amerikaanse beleid.
Twee vliegtuigen en een auto
Het is ironisch dat niemand de Arabieren serieus nam totdat de twee wereldoorlogen aantoonden hoe belangrijk olie is voor het in stand houden van een marine, en hoe belangrijk het is om wereldmacht uit te oefenen.
De Britten hadden oorspronkelijk geprobeerd de Sjarif van Mekka te cultiveren, die ze hoopten te positioneren als een soort ‘paus van de islamitische wereld’. Daarbij negeerden ze Ibn Saoed, die samen met zijn vader politiek asiel had aangevraagd in Koeweit nadat hij door de Rashidi-clan uit Riyad was verdreven.
In 1902 verzamelde Ibn Saoed een groep mannen en reed op kamelen naar Riyad, waar hij het kasteel van de Rasjidi’s aanviel. Ibn Saoed hakte het hoofd van de leider van de Rasjidi’s af en gooide het naar de menigte die zich buiten het kasteel had verzameld. Ibn Saoed begon vervolgens met de verovering van het Arabische Schiereiland, die hij in 1932 voltooide.
Zowel Winston Churchill als Franklin D. Roosevelt streden om de gunst van Ibn Saoed. Roosevelt ontmoette Ibn Saoed op een kruiser van de Amerikaanse marine. Roosevelt stuurde een torpedobootjager om hem op te halen en rustte deze uit met twintig schapen om aan de lunchbehoeften van zijn gast te voldoen. Vervolgens bood hij hem een in de VS gebouwd DC-3-vliegtuig en een Amerikaanse bemanning aan om ermee te vliegen. Ibn Saoed was er dolblij mee.
Churchill ontmoette Ibn Saoed in Fayoum, ten zuiden van Caïro, en bood hem een Rolls-Royce aan. Ibn Saoed nam hem aan en gaf hem aan zijn chauffeur. Hij gebruikte hem nooit.
Het resultaat van die noodlottige ontmoetingen, en de bijbehorende geschenken, was dat de VS voorrang kregen wat betreft toegang tot Saoedische olie voor de rest van de 20e eeuw. Het Arabisch Schiereiland en de Golfstaten begrijpen beter dan wie ook de kracht van een geschenk.
Vrij symmetrisch is zowel Roosevelts geschenk aan Ibn Saud als Qatars voorgestelde geschenk aan Donald Trump voorzien van een vliegtuig. Het verschil is dat de VS toen openlijk onderhandelden over invloed in de Arabische wereld, en dat het dit keer Qatar is dat invloed in Washington wil kopen. De rollen zijn misschien omgedraaid, maar de aard van de transactie blijft hetzelfde. Je zou kunnen concluderen dat bij zulke corrupte transacties geldt: wie zaait, zal oogsten.
