Kerstmis zou pas tweehonderd jaar lang niet meer gevierd worden, toen keizer Meiji eeuwen van isolatie achter zich liet en de westerse cultuur opnieuw omarmde. Nu het verbod op het christendom volledig is opgeheven in 1873zoals Japanse schrijvers Inazo Nitobe bekeerde zich tot het christendom, ontving een westerse opleiding en hielp de moderne Japanse samenleving vorm te geven. Zoals de Daimyo Van oudsher was dit vaak een beweging van de hogere klasse. In 1933 had één op de 2.000 witteboorden-Japanners Christus omarmd, vergeleken met één op de 55.000 boeren. Tegelijkertijd nam het aantal buitenlanders dat Japan binnenkwam sterk toe. Diplomaten en hun families, oceanen ver van huis, vierden Kerstmis op hun ambassadeposten.
Die buitenlandsheid helpt bij het verklaren van de verspreiding van het christendom onder de Japanse elite, waarbij advocaten en artsen graag hun westerse geloofsbrieven willen laten zien en zich willen onderscheiden van hun meer bescheiden collega’s. Je zou iets soortgelijks kunnen zeggen over de verspreiding van Kerstmis als een seculier feest. Het is veelzeggend dat festiviteiten populair werden rond de eeuwwisseling en de komst van westerse multinationals: Coca-Cola begon zijn producten in 1919 in Japan te verkopen, waarbij het bedrijf beroemd werd geassocieerd met alles wat met de Kerstman te maken heeft. Tegen de jaren dertig waren kerstbeelden overal in het land te vinden in schoolboeken, tijdschriften, winkels, restaurants en cafés.
Maar uiteindelijk zou het de naoorlogse Amerikaanse bezetting zijn die Kerstmis permanent in de Japanse cultuur verankerde. Geen wonder dat bij de beroemdste kersttraditie van Japan gezinnen betrokken zijn kauwen op Kentucky Fried Chicken. Net als Coca-Cola en Santa heeft KFC Japan aan het eind van elk jaar Kerstmis tot een kenmerkend onderdeel van zijn merk gemaakt. Takeshi Okawara, de manager van het eerste KFC-restaurant dat in Japan werd geopend, hoorde buitenlanders praten over hoe ze het eten van kalkoen hadden gemist, en vroeg zich af of zijn kip in plaats daarvan zou kunnen werken. Dat gebeurde ook: KFC Japan verkoopt nu elke kerst emmers in beperkte oplage. De opties zijn onder meer barbecue-kippenpoten en chocoladetaart, ook al moeten gasten tafels reserveren.
“De beroemdste kersttraditie van Japan houdt in dat gezinnen op Kentucky Fried Chicken kauwen.”
De Japanners zouden andere feestelijke westerse gebruiken overnemen, of hoe dan ook verdraaien Dainichi en een teken van hoe bedreven ze zijn geworden in het vormgeven van buitenlandse invloeden naar hun smaak. Een goed voorbeeld is de manier waarop veel Japanners kerstavond nu beschouwen als de meest romantische tijd van het jaar, die zelfs kan wedijveren met Valentijnsdag. Het is niet helemaal duidelijk wanneer deze traditie begon. Al in de jaren dertig stonden er in tijdschriftartikelen verhalen over jonge Japanners op romantische feestelijke data. Hoogstwaarschijnlijk wilden bedrijven optimaal profiteren van de consumenteninkomsten voordat ze voor Nieuwjaar zouden sluiten. Hoe het ook zij, koppels plannen nu al weken van tevoren een luxe diner: verwacht dat de meest stijlvolle restaurants en hotels tot eind december volgeboekt zullen zijn.
Niet minder opvallend is dat Japan nu een reeks totaal nieuwe kersttradities heeft, waarin Oost en West samenkomen. ‘Vrolijk kerstfeest, meneer Lawrence’ – samengesteld van Ryuichi Sakamoto voor een gelijknamige film met David Bowie in de hoofdrol – is een universele favoriet. De vakantie komt ook regelmatig voor in manga- en anime-verhaallijnen. Geregisseerd door Satoshi Kon, Godfathers van Tokio is misschien wel het bekendste voorbeeld. De visueel verbluffende animatiefilm speelt zich af tijdens Kerstmis en draait om de daklozengemeenschap van het land: een perspectief dat zelden voorkomt in Japanse animatie. Er zijn zelfs Japanse videogames met kerstthema. Gepubliceerd in 1996, Nachten in dromen laat spelers een levendige droomwereld verkennen. De standaardversie was al mooi genoeg, maar de kersteditie voegt daar winterse taferelen aan toe, en een cover van “Jingle Bells” als achtergrondmuziek.
Hoewel de meeste Japanners geen christenen zijn, is de kerstsfeer hier nu een vaste waarde. Maar hoe zit het met die kleine minderheid die zich werkelijk bekeert? In bepaalde opzichten lijken de gelovigen in Tokio op hun tegenhangers in Parijs of Berlijn. Kerken houden elk jaar in december kerstmis, vaak met hymnes in de Japanse taal. Als knipoog naar de ontspannen houding van het land ten opzichte van het geloof, vieren niet-christenen regelmatig samen met hun religieuze vrienden de viering.
