TikTok Het is niet ongebruikelijk dat we de tijd vergeten wanneer we inloggen op een sociaal netwerk. Maar als TikTok-gebruiker hebben we het waarschijnlijk al heel vaak meegemaakt.
Hoewel het nog een relatief nieuw platform is vergeleken met gevestigde platformen als Facebook, Instagram en X, is TikTok het sociale netwerk dat de voorkeur geniet van minderjarigen over de hele wereld en dat ze het dagelijksst gebruiken. In Spanje, waar tieners bovenaan de wereldwijde lijst staan van gebruikers die de meeste tijd op sociale media doorbrengen, wordt dit intensieve gebruik steeds zorgwekkender.
De problematische kant van hyperconnectiviteit
Uit sommige onderzoeken is gebleken dat Spaanse adolescenten over het algemeen het meest problematische gebruik van sociale media ervaren. Het gaat hierbij niet alleen om excessief gebruik van de platformen, maar ook om een verlies aan controle over het gebruik: ze kunnen hun impulsen met betrekking tot sociale media minder goed reguleren, ervaren mogelijk stress of angst wanneer het gebruik van deze platformen wordt beperkt en hebben de hele tijd met de platformen in hun gedachten.
Het gevoel dat we geen controle hebben over de tijd die we besteden aan een bepaalde taak, heeft vergelijkbare effecten als een verslaving. Deze bijwerkingen zijn vooral merkbaar in het dagelijks leven, omdat ze de normale ontwikkeling van routinetaken belemmeren. Zo kan de aandacht voor sociale media het bijvoorbeeld moeilijk maken om schoolverantwoordelijkheden te beheren en vermindert de interesse in offline sociale activiteiten.
De laatste jaren heeft het concept ‘digitaal welzijn’ aan populariteit gewonnen . Hiermee wordt verwezen naar de balans die gebruikers bereiken tussen de voor- en nadelen van constante digitale connectiviteit. Voor jongere mensen is dit probleem nog ernstiger, aangezien de adolescentie een fase is waarin het algemene niveau van tevredenheid en zelfvertrouwen vaak afneemt.
Digitaal welzijn en TikTok: een nog steeds onzekere relatie
Onderzoek naar het digitale welzijn van adolescenten richt zich vooral op de relatie tussen schermtijd en symptomen van psychische stoornissen zoals angst en depressie. Maar de resultaten lijken nog steeds onzeker en er is geen duidelijk causaal verband.
Daarom hebben we een onderzoek uitgevoerd om de impact van TikTok op het digitale welzijn van Spaanse adolescenten te analyseren. Ons onderzoek richtte zich op twee belangrijke aspecten van digitaal welzijn: het vermogen van jongeren om grenzen te stellen aan hun app- gebruik en de sociale contacten die ze online aangaan. Daarnaast hebben we onderzocht of er verschillen zijn in platformgebruik tussen jongens en meisjes in de adolescentie.
Vermenigvuldigde sociale connecties
Vooral het onderzoek naar TikTok is interessant, omdat het specifieke kenmerken aan het licht brengt die het platform uniek maken ten opzichte van andere populaire platforms zoals Instagram. Terwijl het hoofddoel van Instagram is om sociale interacties in de echte wereld weer te geven, te accentueren en te intensiveren en deze naar de digitale wereld te brengen, heeft TikTok een personalisatiealgoritme dat video’s weergeeft die zijn afgestemd op de interesses van elke gebruiker.
Dit algoritme heeft de manier waarop tieners online met elkaar omgaan radicaal veranderd: van voornamelijk interactie met vrienden en familie naar een breder netwerk van gebruikers, meestal vreemden, die content produceren en consumeren die aansluit bij hun interesses.
Meer tijd, minder controle
Naarmate we meer tijd op de app doorbrengen , wordt het algoritme beter in het begrijpen van onze interesses en welke video’s het ons moet laten zien. En dit lijkt direct verband te houden met de hoofdconclusie van ons onderzoek: de minderjarigen die TikTok het meest gebruiken, kunnen hun tijd op de app het minst beperken.
Eén op de vijf Spaanse tieners brengt gemiddeld meer dan twee uur per dag door op TikTok. Bij meisjes gaat het om één op de vier. Deze cijfers zijn zorgwekkend, aangezien hun schermtijd niet beperkt blijft tot deze app , maar zich ook uitstrekt tot andere platforms en digitale activiteiten.
Uit interne bedrijfsdocumenten die in Amerikaanse rechtszaken zijn aangehaald, blijkt dat de leidinggevenden van TikTok er al van op de hoogte waren dat hun platform al na 35 minuten gebruik verslavend zou kunnen werken en dat de tools voor tijdregistratie die de app biedt, niet effectief zijn.
Traditionele genderrollen blijven in de app bestaan
Een andere interessante bevinding uit ons onderzoek is dat er, naast comedy- en muziekvideo’s (die even vaak door jongens als meisjes worden bekeken), opvallende verschillen bestaan in de voorkeuren van de seksen. Jongens zijn bijvoorbeeld over het algemeen meer geïnteresseerd in videogames en sport, terwijl meisjes meer content consumeren dat gerelateerd is aan beauty en mode.
Deze verdeling van belangen lijkt niet toevallig, maar suggereert eerder dat het algoritme van TikTok in veel gevallen de traditionele genderrollen versterkt. Paradoxaal genoeg wordt dit alles aangeboden via de startpagina, die ‘voor jou’ heet.
Een oproep tot actie
Al deze gegevens benadrukken de noodzaak om aanvullende maatregelen te nemen om deze situatie aan te pakken. Als de hulpmiddelen voor tijdmanagement die de app biedt niet voldoende zijn, zijn educatieve programma’s nodig om gezonde digitale gewoonten onder adolescenten te bevorderen.
Bovendien moeten gezinnen over ondersteuningsstrategieën beschikken om dit mogelijk te maken, zonder het genderperspectief te vergeten. Ten slotte kunnen regelmatige audits van het algoritme van dit platform ook overwogen worden om mogelijke verslavende effecten te voorkomen.
De realiteit is dat TikTok de manier verandert waarop tieners contact leggen en informatie verkrijgen. En dat zou ons als maatschappij zorgen moeten baren.
