Volgens een SIPRI-expert brengen de wapens “een enorm risico op escalatie en catastrofale misrekeningen met zich mee, vooral wanneer desinformatie welig tiert. Ze kunnen er zelfs toe leiden dat de bevolking van een land minder veilig wordt.”
SIPRI Terwijl de aanval van Israël op Iran wereldwijd voor grote bezorgdheid zorgt, publiceerde een internationale waakhond maandag een jaarlijks rapport waarin werd gewaarschuwd dat “er een gevaarlijke nieuwe nucleaire wapenwedloop ontstaat op een moment dat wapenbeheersingsregimes ernstig zijn verzwakt.”
Het Stockholm International Peace Research Institute’sHet SIPRI Jaarboek 2025 begint met de 80e verjaardag van de enige keer dat kernwapens in oorlogstijd zijn gebruikt: het Amerikaanse bombardement op de Japanse steden Hiroshima en Nagasaki in 1945.
“In die acht decennia is er veel dood en verderf gezaaid in oorlogen, maar het taboe op het gebruik van kernwapens is blijven bestaan en sterker geworden”, aldus het jaarboek. “Dit is, zoals het Nobelprijscomité opmerkte bij de toekenning van de Vredesprijs 2024 aan de beweging van Japanse nucleaire overlevenden (hibakusha), Nihon Hidankyo, ‘een bemoedigend feit’. Niettemin maken nieuwe risico’s het de moeite waard om de huidige nucleaire uitdaging opnieuw te bekijken.”
Naast de Verenigde Staten zijn China, Frankrijk, India, Israël , Noord-Korea, Pakistan, Rusland en het Verenigd Koninkrijk de landen met bevestigde kernwapens. De wereldwijde voorraad bedraagt naar schatting 12.241 kernkoppen, waarvan de meeste eigendom zijn van de VS en Rusland, aldus SIPRI. In januari bevonden zich ongeveer 9.614 van deze wapens in militaire voorraden voor potentieel gebruik, waaronder 3.912 voor raketten en vliegtuigen.
“Er moet een nieuw, algemeen besef komen dat kernwapens geen veiligheid opleveren en dat hun bestaan een evenwichtig gedrag van politieke leiders vereist.”
“In 2024 vertoonde de wereldwijde veiligheid geen algehele verbetering en zelfs enige verslechtering ten opzichte van het voorgaande jaar. Verschillende gewapende conflicten – met name in Ethiopië, Gaza , Myanmar en Soedan – bleven escaleren”, aldus het rapport. “De Russische agressieoorlog tegen Oekraïne duurde voort, de confrontatie over Taiwan nam toe, de spanningen op het Koreaanse schiereiland namen toe en de wereldpolitiek werd gekenmerkt door toenemende verdeeldheid en polarisatie, onder andere veroorzaakt door Israëls verwoestende offensief in Gaza.”
Het jaarboek signaleert “nieuwe onzekerheden” als gevolg van de verkiezing van de Amerikaanse president Donald Trump in november 2024. Er wordt daarbij gewezen op de manier waarop “zowel bondgenoten als tegenstanders van de VS en iedereen daartussenin zich in onbekende geopolitieke en economische wateren bevonden” na de terugkeer van de Republikein in januari.
“De bilaterale nucleaire wapenbeheersing tussen Rusland en de VS is enkele jaren geleden in een crisis geraakt en is nu bijna voorbij”, aldus het document. “De enige overgebleven bilaterale overeenkomst tussen de VS en Rusland over nucleaire wapenbeheersing is het Nieuwe Verdrag ter Vermindering van Strategische Wapens (New START), overeengekomen in 2010 en in werking getreden in 2011, met een looptijd van tien jaar, die bij wederzijdse instemming met vijf jaar kan worden verlengd.”
Enkele dagen na de inauguratie van de Amerikaanse president Joe Biden in 2021 verlengden hij en de Russische president Vladimir Poetin het verdrag, dat nu begin volgend jaar afloopt. En zoals het rapport opmerkt, “zijn er geen tekenen van onderhandelingen om het te verlengen of te vervangen, en geen enkel teken van beide partijen dat ze dat willen.”
Nearly all of the nine nuclear-armed states—🇺🇸🇷🇺🇬🇧🇫🇷🇨🇳🇮🇳🇵🇰🇰🇵🇮🇱—continued intensive nuclear modernization programmes in 2024, upgrading existing weapons and adding newer versions.
Read the press release🔗 https://t.co/jZYllYtWl8#SIPRIYearbook #NuclearWeapons #ArmsControl… pic.twitter.com/a4jTb1pTfN— SIPRI (@SIPRIorg) June 15, 2025
De zorgen reiken verder dan de VS en Rusland. Hoewel “de wereldwijde voorraad kernwapens al bijna 40 jaar slinkt”, legt het jaarboek uit, “is het aantal kernwapens in militaire voorraden (geplaatste kernkoppen en kernwapens in centrale opslag die beschikbaar zijn voor gebruik) de afgelopen jaren toegenomen”, met name in China en India.
Eerder dit jaar waren India en Pakistan verwikkeld in een gewapend conflict. Matt Korda, senior onderzoeker bij het programma Massavernietigingswapens van SIPRI en adjunct-directeur van het Nuclear Information Project bij de Federation of American Scientists, verwees hier maandag naar in een verklaring.
SIPRI “De combinatie van aanvallen op nucleaire militaire infrastructuur en desinformatie van derden dreigde een conventioneel conflict te veranderen in een nucleaire crisis”, aldus Korda. “Dit zou een duidelijke waarschuwing moeten zijn voor staten die hun afhankelijkheid van kernwapens willen vergroten.”
SIPRI “Het is cruciaal om te onthouden dat kernwapens geen garantie bieden voor veiligheid”, aldus Korda. “Zoals de recente opflakkering van de vijandelijkheden in India en Pakistan duidelijk heeft aangetoond, voorkomen kernwapens geen conflicten. Ze brengen ook enorme risico’s met zich mee van escalatie en catastrofale misrekeningen – vooral wanneer desinformatie wijdverbreid is – en kunnen de bevolking van een land uiteindelijk minder veilig maken, in plaats van veiliger.”
De SIPRI publicatie benadrukt tekenen van een nieuwe nucleaire wapenwedloop die “op gang komt” en waarschuwt dat “de risico’s in vergelijking met de vorige waarschijnlijk diverser en ernstiger zullen zijn. Tot de belangrijkste concurrentiepunten zullen technologische capaciteiten in cyberspace, de ruimte en de oceanen behoren. De wapenwedloop zal dus eerder kwalitatief dan kwantitatief zijn, en het idee wie voorop ligt in de race zal nog ongrijpbaarder en ongrijpbaarder zijn dan de vorige keer. In deze context zullen de oude, grotendeels numerieke formules voor wapenbeheersing niet langer volstaan.”
Het SIPRI rapport stelt dat “er een nieuw, algemeen besef moet komen dat kernwapens geen veiligheid opleveren en dat hun bestaan een evenwichtig gedrag van politieke leiders vereist. Diplomaten moeten ook beter worden opgeleid op het gebied van nucleaire wapenbeheersing. Dit kan de eerste kleine stappen naar risicovermindering mogelijk maken: hotlines, transparantie, zelfs informele afspraken en formele overeenkomsten, zoals het niet als eerste inzetten van kernwapens en kernwapenvrije zones.”
“Deze vormen een vangnet tegen een ramp”, benadrukte SIPRI. “Samen met de stem van een geïnformeerd publiek zouden ze ook de druk op de drie grootmachten kunnen vergroten om de volgende stappen te zetten in de vermindering van hun nucleaire arsenalen.”
De SIPRI publicatie werd uitgebracht nadat de Internationale Campagne tot Afschaffing van Kernwapens (ICAN) vorige week meldde dat “de negen landen met kernwapens in 2024 meer dan 100 miljard dollar, ofwel 190.151 dollar per minuut, uitgaven aan hun kernwapenarsenalen. Dit is een stijging van 11% ten opzichte van het voorgaande jaar.”
The US spent $56.8 billion on nuclear weapons in 2024, more than all other nuclear-armed countries combined. That’s not security. That’s a dangerous waste of taxpayer money. #NuclearBan
Read the report here: https://t.co/5F80OLGT18 pic.twitter.com/kAzNfjqVRg
— ICAN (@nuclearban) June 14, 2025
Het rapport van SIPRI verschijnt ook op een moment dat Israël te maken krijgt met wereldwijde kritiek vanwege het aanvallen van Iraanse kerncentrales en wetenschappers.
Trump – die de nucleaire deal met Iran tijdens zijn eerste ambtstermijn saboteerde – suggereerde zondag dat Amerikaanse troepen “betrokken zouden kunnen raken” om Israël te steunen in het conflict, dat in beide landen burgerslachtoffers heeft gemaakt. De Amerikaanse senator Tim Kaine (D-Va.) diende maandag een resolutie in die de president zou moeten beletten Iran aan te vallen zonder debat en toestemming van het Congres.
Ondertussen meldde het Iraanse ministerie van Buitenlandse Zaken maandag dat het Iraanse wetgevende orgaan momenteel bezig is met het opstellen van een wetsvoorstel om zich terug te trekken uit het historische Verdrag inzake de non-proliferatie van kernwapens uit 1968.
