Belangrijker is zijn positie aan de rand van de geopolitiek onschatbare Noordelijke IJszee. Niet alleen beschikt de regio over enorme onaangeboorde olie- en gasvoorraden, maar naarmate de ijskappen smelten, openen zich voorheen ontoegankelijke maritieme routes die de mondiale handelsdynamiek aanzienlijk zouden kunnen veranderen. De belangrijkste hiervan is de Noordelijke Zeeroute, langs de Russische kust en door de Straat van Baring, die de transittijden tussen Azië en Europa met maar liefst 40% zou kunnen verkorten, waarbij de traditionele routes door de Panama- en Suezkanalen worden omzeild.
Trump weet ongetwijfeld dat Rusland, met zijn uitgestrekte Arctische kustlijn, in een unieke positie verkeert om het potentieel van de regio te kapitaliseren. De Noordelijke Zeeroute is inderdaad de spil van de nieuwe energiestrategie van Moskou; het heeft havens, terminals en ijsbrekervloten gebouwd die gericht zijn op het benutten van de nieuwe scheepvaartroutes om olie, LNG en andere hulpbronnen uit de Arctische gebieden naar de wereldmarkten, met name Azië, te exporteren. Het heeft ook zijn militaire aanwezigheid uitgebreid. China is ondertussen ook sterk aanwezig: nadat het zichzelf in 2018 als een ‘bijna-arctische staat’ had bestempeld, investeert het sindsdien in de regio via zijn Polar Silk Road-initiatief, met als doel de Arctische scheepvaart te integreren in zijn bredere Belt and Road-kader. .
“Groenland is een essentieel onderdeel van de al lang bestaande Amerikaanse ambitie om zijn positie in het Noordpoolgebied te versterken.”
Tegen deze achtergrond krijgen de uitspraken van Trump een serieuzere toon. Ze zijn verre van ijdele overpeinzingen, maar onderstrepen het idee dat Groenland een essentieel onderdeel is van de al lang bestaande Amerikaanse ambitie om zijn voet aan de grond in het Noordpoolgebied te versterken en daarmee de oprukkende aanwezigheid van Rusland en China tegen te gaan. In die zin dreigt het gepraat van Trump over annexatie en zelfs militaire interventie, die geen van beide waarschijnlijk zullen plaatsvinden, een afleiding te zijn van de bredere geopolitieke dynamiek die hier speelt: de strijd om het Noordpoolgebied, een van de nieuwe ‘Grote Spelen’ van de 21e eeuw en een die zich nu al afspeelt.
Om dit spel te spelen hoeven de VS niet daadwerkelijk de fysieke controle over Groenland over te nemen. Het oefent daar al aanzienlijke invloed uit op grond van een verdrag met Denemarken uit 1951: het draagt een substantiële verantwoordelijkheid voor de verdediging van Groenland en exploiteert een belangrijke basis op het eiland – Pituffik Space Base (voorheen Thule Air Base) – een cruciaal onderdeel van zijn raketafweersysteem. Elke poging om zijn militaire aanwezigheid uit te breiden zou weinig weerstand van Denemarken ondervinden, gezien zijn Atlanticistische opstelling en zijn behoedzaamheid tegenover Rusland. Een onafhankelijk Groenland zou nog zwakker staan tegenover de eisen van de VS – ondanks het feit dat de premier beweert dat Groenland “nooit te koop zal zijn”.
Kortom, Trumps loze praatjes over militaire interventie mogen ons niet verblinden voor het zeer reële feit dat het Noordpoolgebied op het punt staat een brandpunt te worden in de rivaliteit tussen Amerika en de as China-Rusland. De retoriek is echter nuttig, omdat het de potentiële richting van het buitenlands beleid van zijn regering aangeeft. Samen met zijn andere recente expansionistische beweringen, waartoe ook het Panamakanaal en zelfs Canada behoren, wijst zijn Groenlandse boodschap op een poging om iets te doen aan de afnemende mondiale status en de onhoudbare imperiale overheersing van Amerika. Het duidt allemaal op het herijken van de Amerikaanse prioriteiten in de richting van een beter beheersbare ‘continentale’ strategie – een nieuwe Monroe-doctrine – gericht op het herbevestigen van de volledige hegemonie over wat het beschouwt als zijn natuurlijke invloedssfeer, Amerika en de noordelijke Atlantische Oceaan.
Deze benadering zou proberen de imperialistische tendensen die nog steeds sterk aanwezig zijn in het Amerikaanse establishment (en in Trump zelf) in evenwicht te brengen met een meer “realistisch” begrip van de multipolaire dynamiek in de wereld. Het zou ook kunnen verklaren waarom de Groenlandse ambities van Trump weerklank vonden bij sommige Russische commentatoren. TV-expert Sergej Michejev bijvoorbeeld: gezegd dat het voorstel van Trump in overeenstemming is met “de Amerikaanse mentaliteit” die zijn voorgangers probeerden “te vermommen en te verbergen”. “Trump zegt het gewoon ronduit: wij zijn alles en jij bent niets”, merkte Mikheyev op. “Dit is vooral interessant omdat het een wig drijft tussen hem en Europa, het de wereldarchitectuur ondermijnt en bepaalde kansen opent voor ons buitenlands beleid”, voegde hij eraan toe, met het argument dat als Trump “de Derde Wereldoorlog echt wil stoppen, de De uitweg is eenvoudig: de wereld opdelen in invloedssferen.”
