Musk Duitse industriëlen speelden een sleutelrol in het aan de macht brengen van Hitler en het vervullen van zijn genocidale ambities. De connectie tussen fascisme en kapitaal zou een waarschuwing moeten zijn voor wat de nieuwe alliantie van president Trump met grote tech-CEO’s in petto zou kunnen hebben voor de Verenigde Staten.
In februari 1933 stuurde de toekomstige Reichsmarschall Hermann Göring telegrammen naar 25 vooraanstaande zakenlieden van Weimar-Duitsland, waarin hij hen uitnodigde voor een geheime ontmoeting met Adolf Hitler — om een mogelijke alliantie te bespreken.
Ondanks hun groeiende succes in de peilingen, was de nazipartij zo goed als blut en had ze dringend behoefte aan investeringen; Hitler wist deze vervolgens veilig te stellen door zijn rijke gasten ervan te overtuigen dat ze dezelfde belangen deelden — de verspreiding van het communisme tegenhouden, particuliere ondernemingen beschermen en vakbonden opbreken. Nog aantrekkelijker was zijn oxymoronische overtuiging dat “particuliere ondernemingen niet in stand kunnen worden gehouden in een democratie.”
De band tussen Duitse industriëlen en nazileiders – tot voor kort een aspect dat in studies naar de Tweede Wereldoorlog nauwelijks werd onderschat – lijkt op de relatie die zich momenteel in de VS ontwikkelt tussen MAGA-Republikeinen en CEO’s van grote techbedrijven, de elite van Silicon Valley en hedgefondsmagnaten als Mark Zuckerberg en Elon Musk . Laatstgenoemde heeft niet alleen Trumps terugkeer naar het presidentschap mede mogelijk gemaakt door zijn donaties (en eigendom van het socialemediaplatform X), maar heeft sindsdien ook een sleutelrol in het Witte Huis gekregen.
Terwijl Musks DOGE de federale beroepsbevolking blijft decimeren, door anti-Trump-oppositie uit te hollen onder het mom van het productiever en kosteneffectiever maken van het politieke apparaat van het land, vragen veel Amerikanen zich af wat er nu gaat gebeuren. Historische precedenten geven ons een mogelijk antwoord. Het is niet mooi.
De industriëlen die gehoor gaven aan Görings oproep om hulp, profiteerden op drie grote manieren van het naziregime. Allereerst ontvingen ze lucratieve overheidscontracten voor de productie van wapens, chemicaliën, voedsel en textiel, contracten die in omvang en reikwijdte toenamen toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak.
Günther Quandt, wiens ex-vrouw Magda trouwde met de nazipropagandaminister Joseph Goebbels en zichzelf en haar kinderen berucht vergiftigde in de Führerbunker, voorzag het Derde Rijk van geweren, munitie en batterijen. Farmaceutisch conglomeraat IG Farben produceerde Zyklon B, het op cyanide gebaseerde pesticide dat werd gebruikt in de gaskamers van concentratiekampen, terwijl “Puddingprins” Rudolf August Oetker, bekend van Dr. Oetker, de vaste cateraar van het Duitse leger was.
Door arisering lieten de industriëlen hun imperiums groeien, kochten ze Joodse concurrenten op – voor een fractie van de werkelijke waarde van de bedrijven – en vouwden ze vervolgens op in hun eigen imperium. De twee leiders van autofabrikant Porsche bijvoorbeeld, gebruikten het antisemitische beleid van het Derde Rijk als voorwendsel om hun Joodse medeoprichter, Alfred Rosenberger, te verdrijven, voordat ze de Volkswagen en vervolgens militaire voertuigen zoals de amfibische Schwimmwagen en de gepantserde Kübelwagen gingen ontwikkelen.
Ook wij hebben jou steun nodig in 2025, gun ons een extra bakkie koffie groot of klein.
Dank je en proost?
Wij van Indignatie AI zijn je eeuwig dankbaar
En ze konden enorme bedragen besparen door betaalde werknemers te vervangen door slavenarbeid uit concentratiekampen en krijgsgevangenen. Deze arbeiders werkten niet alleen gratis, maar ze deden dat ook nog eens langer en met minimale rantsoenen. Degenen die hun taken niet konden uitvoeren vanwege uitputting of ziekte werden gedood en vervangen.
Terwijl veel nazileiders in Neurenberg werden geëxecuteerd (of zelfmoord pleegden om zo’n lot te voorkomen), werd de overgrote meerderheid van de Duitse industriëlen nooit berecht. Sommigen, zoals Quandt, beweerden dat ze, net als de Duitse bevolking in het algemeen, waren misleid of gedwongen.
Anderen boden aan om zichzelf nuttig te maken voor de Amerikanen, die Duits kapitaal gingen zien als een waardevolle troef in de dreigende Koude Oorlog met de USSR, door te helpen de West-Duitse economie te herbouwen en transatlantische handel te ondersteunen. (Porsche begon bijvoorbeeld al in 1949 Volkswagens in de VS te verkopen.) Als gevolg hiervan bestaan veel voorheen pro-nazibedrijven nog steeds.
Ondanks beweringen als die van Quandt, of het argument dat ze geen keus hadden, waren hun relaties met de nazipartij meer dan alleen maar transacties. Velen van hen werden ere-SS-officieren en traden toe tot de binnenste kring van Holocaustarchitect Heinrich Himmler.
Musk en andere grote tech-CEO’s zijn ondertussen niet alleen om financiële redenen aan het flirten met Trump, maar omdat ze oprecht de wereldvisie van de president lijken te delen – of in ieder geval bereid zijn om het zo te laten lijken. In de VS heeft Zuckerberg zich stevig aan de kant van Trumps cultuuroorlogen gezet, de onafhankelijke factchecking-services van Meta geschrapt, de regels voor haatzaaierij versoepeld en beweerd dat bedrijven meer “mannelijke energie” nodig hebben.
Musk, die zijn plek aan Trumps zijde heeft veiliggesteld, gebruikt zijn rijkdom en invloed om extreemrechtse bewegingen in andere landen te steunen, met name Duitsland, waar hij aanhangers van de Alternative für Deutschland (AFD), die na recente verkiezingen een recordaantal van 152 zetels in de Duitse Bundestag won, aanspoorde om zich niet “te richten op schuldgevoelens uit het verleden.”
Het verhaal van de Duitse industriëlen dient dus als waarschuwing voor het Amerika van vandaag en de westerse wereld in het algemeen. Ondanks hun beweringen van het tegendeel, lijken noch de Duitse industriëlen noch hun 21e-eeuwse Amerikaanse tegenhangers veel om vrije markten en kapitalisme te geven, althans niet in de hedendaagse, neoliberale zin van het woord. (Ze lijken in het beste geval onverschillig tegenover veel van de democratische instellingen die het bestaan van deze systemen garanderen.)
In plaats daarvan lijken hun zakelijke praktijken en doelen steeds meer te streven naar een economische orde die meer lijkt op het mercantilisme uit het koloniale tijdperk of een soort ’technofeodalisme’, zoals de Griekse econoom Yanis Varoufakis betoogt in zijn gelijknamige boek uit 2023. Hoewel ze beweren meritocratie en vrijheid van meningsuiting te bepleiten, lijken de kapitalisten die de handen ineen hebben geslagen met Trump – of het nu Musk, Zuckerberg of vele anderen zijn – te dromen van een wereld die meer draait om een vrij-voor-allen dan om vrijheid voor iedereen.
Dat brengt nogal wat kosten met zich mee.
