De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat de regering zich hier niet geheel van bewust is. Ondanks het mopperen van het ministerie van Financiën heeft Labour een extra £3 miljard beloofd om nieuwe huizen te bouwen. Naast het openen van zijn portemonnee, is Whitehall ook van plan te dereguleren. Alle lokale autoriteiten in Engeland zullen binnenkort kunnen bogen op ‘ruimtelijke ontwikkelingsstrategieën’, terwijl burgemeesters planningsbeslissingen zullen kunnen nemen zonder Londen om toestemming te vragen. Deze wortelen worden geleverd met stokjes. Angela Rayner heeft veel aandacht besteed aan de verplichte huisvestingsdoelstellingen die Labour aan gemeenten gaat opleggen, waarbij van lokale leiders wordt verwacht dat ze lelijk groengebied (de zogenaamde ‘grijze zone’) aanwijzen voor nieuwe projecten. Als plaatsen als Birmingham nog steeds aarzelen, heeft nummer 10 uiteindelijk beloofd ze terzijde te schuiven.
Deze inspanningen zijn zeker welkom, maar lopen in werkelijkheid het risico op een mislukking uit te lopen. Om te beginnen bedraagt de wachtlijst voor sociale woningen in Birmingham alleen al bij de laatste telling 23.500. en dat sluit uit de 10.000 die wachten om op de wachtlijst te komen. Het jaarplan van Labour om 300.000 huizen te bouwen landelijk klinkt opeens een stuk minder indrukwekkend, vooral als je het combineert met de immigratiecijfers die weliswaar dalen, maar hoog blijven. Een andere uitdaging betreft geld. Het is allemaal goed en wel om miljarden in de woningbouw te pompen, maar vergeet niet dat gemeenten nu 42% minder aan diensten uitgeven dan in 2010. Dan is er nog de kwestie van expertise: Birmingham voltooide slechts 40 door de gemeente ontwikkelde eenheden, waardoor ambtenaren afhankelijk waren van dure (en dubieuze) verhuurders van zorginstellingen. Ebenezer Scrooge: ben jij dat?
Er zijn oplossingen beschikbaar. Birmingham heeft het hoogste aantal leegstaande huizen van het land. Een deel hiervan komt doordat verhuurders of eigenaren geen reparaties kunnen betalen. Maar in de buurt van de plek waar de geldgenererende Commonwealth Games werden gehouden, staan honderden premium flats, eerst bedoeld voor atleten en daarna voor de lokale bevolking, leeg. Nog meer wanbeheer bij de gemeente. En hoewel elders de gemeente de controle over andere leegstaande flats heeft teruggekregen — Het doel is om dakloosheid terug te dringen en de huisvestingscongestie te verminderen, en om te voorkomen dat eigendommen worden gebruikt voor asociaal gedrag — Zou het geld van de Schatkist deze sneller kunnen opkopen, waardoor toekomstige kosten kunnen worden beperkt en mensen kunnen worden geholpen die het risico lopen dakloos te worden? Er is hier tenminste een blauwdruk. In 2020, toen Covid-19 toesloeg, werden alle daklozen op straat binnen een week gehuisvest, toen ongebruikte hotels en hostels plotseling werden omgebouwd tot tijdelijke huisvesting.
Maar uiteindelijk gaat het verslaan van dakloosheid om meer dan onmiddellijke aanpassingen. “Het gemakkelijkste is om daken boven het hoofd te plaatsen”, zegt Hodge. “Het moeilijkste is om ze te helpen [homeless] met de realiteit van het leven.” Aan hun lot overgelaten en huizen met meerdere bewoners voor daklozen lopen het risico in een getto te belanden, gekenmerkt door sekswerk en drugsgebruik. Experts als Hodge zijn niet alleen uit op meer geld – maar ook de gerichte preventie van dakloosheid bij de bron, en de goede werk- en levensmogelijkheden om mensen weer op de been te helpen. Dat is logisch: hoewel een gebrek aan gemeentegeld ongetwijfeld een push-factor is voor de ruige slapers in de buurt van New Street, zijn er ook pull-factoren, van verslaving en gezinsbreuk tot de kosten van levensonderhoud.
“Het verslaan van dakloosheid gaat over meer dan onmiddellijke aanpassingen.”
Hoewel hij daarom niet zou snuffelen aan meer geld van Council House, en alle hulp waardeert die hij van Victoria Square kan krijgen, wil Hodge evengoed diepgaandere sociale veranderingen: hogere lonen; beter betaalde leerlingplaatsen en werk op instapniveau; salarissen in lijn met de torenhoge winkelhuren. Dit zijn, zegt hij, de verbeteringen die dakloosheid in de eerste plaats voorkomen. „Anders”, waarschuwt hij, „gooi je uiteindelijk geld naar het probleem. Het is net als roken: we moeten de risico’s benadrukken en hopen deze te voorkomen [homelessness]maar dat betekent dat de overheid geld steekt in iets dat misschien niet onmiddellijk resultaat oplevert.”
Van hun kant zou het leiderschap van de gemeenteraad van Birmingham luider moeten worden. Lokale betrokkenheid kan zeker werken: Greater Manchester heeft dat onlangs gedaan verminderd dakloosheid op straat met 52%. In de praktijk komt dat neer op een ‘Housing First’-programma voor huisvesting voor de lange termijn, en een ‘Bed Every Night’-programma voor urgentere gevallen. Afgezien van de details krijg je bovendien het gevoel dat politiek engagement hier echt kan helpen. Ja, Birmingham heeft een ambitieus vijfjarig gemeenteplan om dakloosheid terug te dringen, evenals partnerschappen in de hele stad. Het enige gemeenteraadslid dat de bezuinigingen van Caller durfde te veroordelen was dat wel snel opgeschort. Sterker nog: de druk op Whitehall is elders succesvol gebleken. Aan de top van de M6 heeft Andy Burnham een centrale rol gespeeld in het lobbyen voor meer financiering door de centrale overheid om daklozenprogramma’s binnen zijn gecombineerde gezag te stimuleren.
De moed van het Council House is nu dubbel urgent. De beste liefdadigheidsinstellingen voor daklozen hebben dat gedaan geschreven aan Reeves om uit te leggen dat de dakloosheid nog verder zou kunnen toenemen. En terwijl Lisa Nandy zich uitspreekt over de noodzaak van liefdadigheid, klinkt de staatssecretaris van Cultuur, Media en Sport onheilspellend alsof ze alleen maar de ‘Big Society’-onzin uit het Cameron-tijdperk uitbraakt. “De liefdadigheidssector kan de gaten opvullen, maar dat komt omdat de wettelijke diensten de diensten niet ondersteunden of financierden”, zegt Hodge, waarbij hij opmerkt dat een groot deel van de financiering van de sector sowieso afkomstig is van de lokale overheid. Als je bedenkt hoe ernstig het probleem nu is geworden – niet alleen hier, maar nationaalmet meer dan 300.000 mensen die nu als dakloos worden beschouwd – is het moeilijk om het daar niet mee eens te zijn.
Kortom, er moet duidelijk iets gebeuren. Vooral nu de winter aanbreekt en de daklozen in hun slaapzakken beginnen te bibberen. Officieel zijn er nu immers 36 verschanste ruige slapers in de stad, en deze cijfers zullen ongetwijfeld nog verder stijgen. In de winterkou loop ik langs een man die nauwelijks meer kleding draagt dan vodden, met een gehavende slaapzak om zijn nek. Hij zit voorovergebogen en zoekt naar stukjes gebruikte sigaretten op de vloer. Een liefdadigheidsvijfje van een mede-Brummie die ‘goede wil voor alle mensen’ voelt, kan een tijdje helpen. Maar er is ook iets substantieels nodig, lang nadat de kerstverlichting is uitgegaan.
