Is Europa De Volgende? INDIGNATIE AI & Politiek

Elon Musk’s wereldwijde overname: Kan één miljardair de democratie ontmantelen? We zullen het ontdekken

Musks vete met Steve Bannon is grotendeels zelfingenomen theater – maar de wereldwijde gevolgen kunnen ernstig zijn

De MAGA-wereldvete van Elon Musk met Steve Bannon kan waarschijnlijk het beste worden begrepen als 50 procent theater. Opzettelijk of onopzettelijk leidt het de aandacht van de media af van meer substantiële gebieden van de indrukwekkend lugubere Trump Reloaded-agenda, terwijl het tegelijkertijd het onsterfelijke liberale geloof voedt dat, op de een of andere manier en vroeg of laat, de MAGA-beweging zal instorten door zijn eigen tegenstrijdigheden en er een vaag voorgesteld nieuw tijdperk van normaliteit zal ontstaan. 

Die specifieke vorm van nostalgie naar de goede oude tijd van het neoliberalisme — naar “dat hoopvolle-veranderingsgedoe”, in de onsterfelijke woorden van Sarah Palin — is een bijzonder vernederende centrumlinkse mislukking, een die onmetelijk behulpzaam is geweest voor Musk en Bannons veroveringscampagnes. Maar ik denk dat de andere 50 procent van het interne conflict in het MAGA-rijk, het deel dat oprechte en serieuze onenigheid over ideologische visies en politieke uitkomsten weerspiegelt, ook belangrijk is en wereldwijde gevolgen heeft die ver buiten de reikwijdte van het presidentschap van Trump liggen.

U hebt waarschijnlijk de koppen gezien die voortvloeiden uit een technisch geschil over immigratievisa voor hoogopgeleide techwerkers: Bannon noemde Musk “een echt slechte kerel” en een voorstander van “techno-feodalisme op wereldwijde schaal”, wiens kaste van “oligarchen” vreemd is aan de ware MAGA-geest. In een interview met een Italiaanse krant dat op 8 januari werd gepubliceerd, deed Bannon een belofte waar hij nu ongetwijfeld spijt van heeft: “Ik zal Elon Musk hier weg laten rennen voor de inauguratiedag.”

Dat gebeurde, om het zachtjes uit te drukken, niet. Tegen de tijd dat Steve Inskeep van NPR Bannon op 17 januari interviewde, was zijn toon dramatisch veranderd. Hij vermeed elke directe of persoonlijke kritiek op Musk en prees de eigenaar van X voor zijn steun aan Trump, terwijl hij erop stond dat er “een fundamentele kloof” tussen hen was in termen van hoe zij de overheid zien. 

Nu we al een paar dagen in Trumps tweede termijn zitten, met de door Project 2025 geïnspireerde “shock and awe”-aanval in volle gang, zijn de Amerikaanse politieke media grotendeels vergeten dat zowel Musk als Bannon de hele wereld als hun podium zien, en de MAGAsphere als slechts één arena van strijd (hoewel toegegeven een centrale). Eerder in januari werden we getrakteerd op het schouwspel van Musk die zichzelf abrupt injecteerde in de Europese rechtse politiek, een zone waar Bannon de afgelopen zeven of acht jaar heeft geprobeerd Svengali te spelen, met wisselend resultaat. 

Beide mannen zien duidelijk de mogelijkheid van een opkomende extreemrechtse vloedgolf — noem het “nationaal conservatisme”, noem het het F-woord, noem het hoe je wilt — die de vervallen bolwerken van de liberaal-democratische wereldorde zal wegvagen. Maar hun visies op wat er uit de ruïnes kan of moet ontstaan, hoewel gedeeltelijk en tijdelijk op één lijn, zijn in werkelijkheid behoorlijk verschillend. 

Als het je beter laat voelen over dit alles, kunnen we meteen door naar de spoiler alert: Geen van deze gasten zal krijgen wat ze willen, omdat niemands versie van politieke utopie — het duizendjarige Rijk, het “einde van de geschiedenis”, het wegkwijnen van de staat — ooit contact met de echte geschiedenis overleeft. Maar ja, in de tussentijd kunnen de zaken lelijk worden.

Musk waagde zich in de Europolitiek met al het misplaatste zelfvertrouwen van iemand die belachelijk rijk is geworden door de ideeën van anderen uit te buiten zonder er zelf een te hebben. Hij trollde de Britse premier Keir Starmer — die met veel echte problemen kampt, waarvan er veel door hemzelf zijn gecreëerd — met een decennia oud seksueel misbruikschandaal dat Starmer misschien wel of niet verkeerd heeft aangepakt, door extreemrechtse oproepen aan koning Charles te retweeten om het parlement te ontbinden en nieuwe verkiezingen uit te schrijven.

Dat soort fantasieën maken bepaalde mensen opgewonden en geïrriteerd: misschien kunnen we de democratie afschaffen door dat gewoon te zeggen! Maar om dat even duidelijk te maken: ja, het heet nog steeds het Verenigd Koninkrijk, maar dat betekent niet dat de koning dit soort dingen ook daadwerkelijk in zijn eentje kan doen.

Musk ging ook de strijd aan met Nigel Farage van de UK Reform Party, het meest verwante Trump-genre in Groot-Brittannië, over een klein doctrinair geschil dat hier niet de moeite waard is om te onderzoeken. Dat was niets meer of minder dan een machtsgreep, of een aankondiging dat er een nieuwe sheriff in de stad was: Farage gaat nergens heen, nu hij met zijn extreemrechtse beweging na de Brexit eindelijk een handvol zetels in het parlement heeft gewonnen, maar zijn versie van racistisch of ‘etnocentrisch’ nationalisme ligt veel dichter bij Bannons ideaal dan bij Musks dudealicious, valuta-gesmeerde libertarisme. 

Musk lijkt veel van de meest schadelijke anti-immigrantenpraatpunten van het Europese extreemrechtse gedachtegoed te herhalen, terwijl hij tegelijkertijd probeert het imago van de beweging te airbrushen of te moderniseren. Farage komt Musk misschien te ouderwets voor de jaren 2020 voor, met zijn dandy-achtige krijtstreeppakken en pseudo-chique maniertjes; hij komt minder over als een Edwardiaanse Anglo-aristocraat dan als een karikatuur van een zoals gespeeld door Benny Hill. 

Laten we opmerken dat Musk ook spraakmakende kusfoto’s heeft gehouden met de Franse presidentskandidaat Marine Le Pen en de Italiaanse premier Giorgia Meloni , en op 9 januari internationaal in het nieuws kwam door een 74 minuten durend interview te geven op X met Alice Weidel , mede-leider van Alternative für Deutschland of AfD, de extreemrechtse partij die vaak wordt beschuldigd van een modegevoelige of nazistische smaak. Details doen ertoe, en het feit dat alle drie deze boegbeelden van het nieuwe Europese rechts vrouwen zijn (en bovendien conventioneel fotogenieke blonde vrouwen) is geen toeval: Musk ziet de propagandawaarde van dergelijke semiotiek, vermoed ik, op een manier die Steve Bannon absoluut niet ziet. 

Het is niet verrassend dat de nieuwe rechtse vleugel van de Oude Wereld graag relaties wil opbouwen met de rijkste man ter wereld. Dark money, in de Yank-betekenis van die term, speelt vrijwel geen rol in Europese verkiezingscampagnes, die doorgaans strak worden gecontroleerd, kort duren en grotendeels door de staat worden gefinancierd. Het is niet duidelijk hoeveel Musk kan doen om dat probleem aan te pakken met zijn bodemloze stapels geld, maar hij gaat het zeker proberen. In het hierboven aangehaalde NPR-interview zei Bannon zelf dat Musks geld een continentale game changer zou kunnen zijn die de “centristische regering” vernietigt: 

Hij brengt de twee tactische kernwapens van de moderne politiek. Hij brengt onbeperkt geld en hij brengt een social media platform dat hij kan binden of losmaken. 

Belangrijkere onbeantwoorde vragen zijn echter misschien wel welke Faustiaanse deal extreemrechts in Europa sluit door zich aan te sluiten bij Musk, en of de verschillen tussen zijn techno-libertarisme en Bannons retro-macho, vermeende arbeidersklassepopulisme louter oppervlakkig zijn of fundamenteler. 

Zoals ik eerder suggereerde, is de analytische taak hier om voorzichtig te handelen tussen de dubbele verleidingen van onterecht optimisme en hopeloos cynisme. Nee, de Musk-Bannon-splitsing zal de fatale gebreken van de Trumpiaanse coalitie niet blootleggen en het hele bouwwerk niet laten instorten. Aan de andere kant vormen Musks schijnbare opkomst en Bannons schijnbare ondergang problemen die extreemrechtse politiek niet gemakkelijk kan oplossen. 

Amerikaanse media-experts hebben deze inhoudelijke kwesties bijna volledig vermeden ten gunste van de gebruikelijke war room-melodramatiek, waarbij ze afweken van de eerste aanname dat Musks rol in Trumps inner circle die van een ongelukkige wannabe was, tot het afschilderen van hem (zoals in een recente coverillustratie van The New Yorker) als de president-in-feite of de macht achter de troon. Het was een Europese filosoof die nu in Azië werkt — Slavoj Žižek , in een column voor het Koreaanse dagblad Hankyoreh — nodig om een ​​echt genuanceerde analyse te bieden van de Musk-Bannon-splitsing en de gevolgen daarvan. (Voor zover ik weet, is zijn artikel niet in het Westen verschenen.)

Žižek is een provocateur bij uitstek en zal sommige lezers misschien afschrikken door Trump te beschrijven als een “liberaal”, hoewel hij dat meteen duidelijk maakt: alleen in de 19e-eeuwse betekenis van “bedrijven toestaan ​​om buiten de staatscontrole te opereren” en, in de huidige context, “veel meer vrijheid te verlenen aan de nieuwe digitale feodale meesters.” Hoewel ik het “fascisme”-debat nooit bijzonder vruchtbaar heb gevonden, betoogt Žižek dat de term niet past bij Trumps bizarre alliantie. In echt fascisme is iedereen en alles ondergeschikt aan de partij: “Wat er nu in de VS gebeurt — techno-feodale meesters die direct hoge overheidsposities bekleden — is onvoorstelbaar in fascisme.”

Maar het belangrijkste punt van Žižek is dat het MAGAfied nieuwe rechts op de lange termijn niet zowel de “digitale-corporate” masterclass als de Bannonitische “populisten die doen alsof ze spreken namens gewone arbeiders” kan accommoderen. Als de laatsten uiteindelijk gedesillusioneerd raken (toegegeven, een groot als), creëert dat een moeilijke maar cruciale opening voor links. Er kan geen “pact tussen Steve Bannon en Bernie Sanders” zijn, schrijft hij, maar

een belangrijk element van de strategie van links zou moeten zijn om meedogenloos de verdeeldheid in het vijandelijke kamp uit te buiten en te vechten om Bannon-volgelingen aan hun kant te krijgen. Om een ​​lang verhaal kort te maken: er is geen overwinning van links zonder de brede alliantie van alle anti-establishmentkrachten. We moeten nooit vergeten dat onze ware vijand het wereldwijde kapitalistische establishment is en niet het nieuwe populistische rechts, dat slechts een reactie is op zijn impasses.

Žižek suggereert niet, zoals in de ouderwetse marxistische doctrine, dat dit onvermijdelijk zal gebeuren of dat een ontwaking van “klassenbewustzijn” rechtse populisten uiteindelijk zal bekeren tot een deugdzamer pad. De uitkomst, schrijft hij, “hangt af van politieke strijd, niet van ‘objectieve’ sociaal-economische processen.” Hij suggereert echter wel dat zonder het smeden van nieuwe allianties, “links eenvoudigweg van de kaart zal verdwijnen,” zoals in een groot deel van Europa is gebeurd. 

Uiteindelijk betoogt Žižek dat Trumps “‘onmogelijke’ coalitie” van “feodale meesters” en “uitgebuite arbeiders” niet kan blijven bestaan, en dat de “ideologische spanning” tussen het liberalisme en het autoritarisme binnen “de twee aspecten van de Trumpiaanse politiek” niet kan worden opgelost:

[D]e feodale grootmeesters van het bedrijfsleven presenteren zichzelf als radicale liberalen, ze pleiten voor het gebruik van massamedia zonder beperkingen die door de staat worden opgelegd (het werkelijke resultaat van deze vrijheid is, zoals we al hebben gezien, de vrijheid van digitale grootmeesters om hun digitale feodale domein te controleren), terwijl de zelfverklaarde partizanen van gewone mensen diep autoritair zijn, ze pleiten voor een sterkere staatscontrole over het politieke en culturele leven, en verbieden verschijnselen die ze als subversief beschouwen — LGBT+-druk, linkse protestbewegingen. 

Als politieke analyse lijkt me dat onontkoombaar correct — maar het is misschien relevanter voor hoe gebeurtenissen zich in Europa ontvouwen in het komende decennium of zo dan voor de huidige crisis in de Verenigde Staten. Het is niet waarschijnlijk of zelfs maar aannemelijk dat Musk en Bannon, afzonderlijk of samen, de liberale democratie overal en nergens omver kunnen werpen, hoewel ze er wel heel veel aan kunnen doen om het te beschadigen. Maar aan deze kant van de oceaan, in Gods meest bevoorrechte natie, zijn de omstandigheden anders: zolang Donald Trump bij ons is, zullen zijn volgelingen gewillig alle tegenstrijdigheden, alle vormen van hypocrisie, alle schandalige leugens en alle soorten pijn slikken.