Het Nederlandse doel is het populisme in quarantaine te plaatsen; de rest van de wereld kan dit voorbeeld volgen

In november heeft de fel anti-immigranten-anti-moslimpartij van Geert Wilders de Nederlandse verkiezingen overspoeld met wat de media een politieke aardbeving noemden .

De omvang van zijn overwinning kwam als een schok voor het centrum en de linkerpartijen in de Nederlandse wetgevende macht. Ze besloten gezamenlijk dat “ Europa’s gevaarlijkste man ” nooit premier mocht worden.

Nederlanders zijn niet de enigen die op zoek zijn naar een institutionele oplossing tegen het extreem-rechtse populisme. In de wetgevende macht in de hele Europese Unie richten politici een ‘ cordon sanitaire ’ op tegen extremisme – een rode lijn-tactiek om extreemrechtse partijen ervan te weerhouden deel te nemen aan regeringscoalities.

Het is nauwelijks genoeg, maar het is een belangrijke eerste stap.

Coalities tegen extremisme kregen eind jaren tachtig bekendheid, toen Belgische partijen een overeenkomst tekenden om het extreemrechtse Vlaams Blok uit de regering te weren.

Het resulterende cordon sanitaire duurde dertig jaar en evolueerde van een schriftelijke overeenkomst naar een ongeschreven conventie. Maar het is moeilijker geworden om dit vol te houden in het licht van de extreemrechtse mobilisatie. Niettemin wordt de strategie ook in andere landen beproefd.

Populisten van de 21e eeuw

Bij de komende EU-parlementsverkiezingen in juni plannen centrum- en linkse groeperingen van Europese parlementariërs, bekend als EP-leden, een quarantainestrategie om extreemrechts in het parlement te isoleren. De vooruitzichten op succes voor deze EU-strategie zijn verre van zeker .

In Spanje en Portugal wenden de belegerde regeringen zich ook tot anti-extremistische coalities.

In Portugal is een nieuwe regering van de Democratische Alliantie gevormd door centrumrechtse en socialistische politici die samenwerken om Chega uit te sluiten, de extreemrechtse partij die het op twee na grootste aantal zetels in de Portugese wetgevende macht heeft.

Op een zeer controversiële manier is de Spaanse socialistische regering zelfs bereid samen te werken met Catalanen die zijn aangeklaagd wegens misdaden tegen de grondwet van het land. Premier Pedro Sánchez gelooft blijkbaar dat het beter is om met separatisten samen te werken dan de regering over te dragen aan autoritaire populisten van extreemrechts.

De zwakte van deze tactiek ligt in het feit dat quarantaine pas populisten treft zodra ze in de regering zijn beland.

Duitsland is vrijwel het enige in Europa met een volksbeweging die zich verzet tegen het extremisme op straat .

Honderdduizenden mensen hebben tegen de anti-immigranten AfD gedemonstreerd. Ook al haalt de AfD bijna 25% van de beslissende kiezers en zal deze zomer naar verwachting zetels in de Reichstag winnen, het zal voor geen enkele gevestigde partij onmogelijk zijn om met hen samen te werken.

Quarantaine is geen remedie

Quarantaine is altijd een halve maatregel. Wanneer populisten regelrechte meerderheden winnen, wordt het cordon sanitaire nutteloos.

De Verenigde Staten, Polen en Brazilië hebben populisten gekozen. Democraten uit het establishment proberen een matte presidentiële campagne nieuw leven in te blazen door te stellen dat zij de democratische muur zijn tegen de MAGA-beweging van Donald Trump . Een dergelijke tactiek is een Weesgegroet-spel in het gepolariseerde Amerikaanse tweepartijenstelsel .

Toch geniet Trump niet het voordeel dat hij een onbekende grootheid is voor de Republikeinen. Degenen die hem leuk vinden, zijn ware gelovigen. De rest vindt hem niet leuk. Maar de linkse en Arabisch-Amerikaanse Democraten zijn boos over de militaire steun van president Joe Biden aan Israël en de willekeurige bombardementen op burgers in Gaza door Benjamin Netanyahu .

Dat betekent dat de progressieve flank in november thuis zou kunnen blijven. De winnaar zal waarschijnlijk de kandidaat zijn die het minst gehaat wordt door de kiezers. Pro-democratische sentimenten hebben er misschien niet veel mee te maken.

Antipopulistische inspanningen in het buitenland

In Polen,Donald Tusk en zijn coalitie proberen de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht te herstellen en harde nationalisten uit topposities in de bureaucratie te verdrijven. Ze kunnen slagen omdat Tusk de steun heeft van de Poolse kiezers en de EU-bureaucratie.

De quarantainestrategie van Brazilië is afhankelijk van de rechterlijke macht, die effectiever is geweest dan de Amerikaanse rechtbanken. Voormalig president Jair Bolsonaro en vooraanstaande aanhangers zijn de komende zeven jaar uitgesloten van hun verkiezing.

Toch zijn de hogere en lagere huizen van de wetgevende macht nog steeds verbonden met Bolsonaro en verzetten ze zich tegen alle grote economische hervormingen van president Luiz Inacio Lula da Silva . Dat gezegd hebbende, zijn de in ongenade gevallen voormalige president en belangrijke leden van zijn regering beschuldigd van het beramen van een staatsgreep om Lula af te zetten.

In Israël neemt religieus rechts een cruciale plaats in in de eenheidsregering in oorlogstijd. Het heeft een muur gebouwd tegen de progressieve partijen – een omgekeerde quarantaine. Ook al wordt Netanyahu door een meerderheid van de Israëli’s verafschuwd en beschreven als ‘ de slechtste leider in de Joodse geschiedenis ‘, zal hij moeilijk te verdrijven zijn. De Hamas-aanvallen van 7 oktober gaven hem opnieuw een nieuw politiek leven.

Ook in landen als India, Hongarije en Italië ligt de democratie zwaar onder vuur. De machtsstructuren in deze landen maken de quarantainetactiek moeilijk, en alle drie hebben ze tientallen jaren van strijd voor de boeg.

Het is altijd gemakkelijker om coalities te bouwen met een handvol partijen vol populistische en zelfzuchtige cynici dan om een ​​grote tent op te bouwen van mensen die liberale instellingen willen handhaven.

Opstand van de massa

Waarschijnlijk het grootste voordeel van populistische quarantaines vandaag de dag is dat ze wat ademruimte bieden aan pro-democratische partijen. Hoe deze partijen deze geleende tijd gebruiken, zou het lot van naties kunnen bepalen.

In 1930 schreef José Ortega y Gasset, de Spaanse filosoof, The Revolt of the Masses , waarin hij betoogde dat krampachtige crises alle ‘volkeren, naties en beschavingen’ teisteren.

Opstanden doorbreken de politieke status quo wanneer gewone mensen de politieke autoriteit confronteren en de boog van de geschiedenis ombuigen. In het tijdperk na de Tweede Wereldoorlog drongen burgers aan op grotere sociale, politieke en juridische gelijkheid. De Mars op Washington van 1963 , de bezetting van Parijs in mei 1968 en de val van de Berlijnse Muur in 1989 zijn drie van zulke iconische momenten.

Die opstanden uit het verleden hebben geen hele samenlevingen gedestabiliseerd, omdat hun leiders geen cynische opportunisten waren die woede gebruikten om wanorde te creëren. Ze hadden concrete doelen om rechtvaardigere samenlevingen te creëren. Als gevolg hiervan openden deze bewegingen de deur voor creatieve politieke compromissen.

Zaaistoornis

De populistische handelaren in wrok hebben het tegenovergestelde gedaan, door politieke partijen uit te hollen die nu ingaan tegen de constitutionele orde waarvoor zij gekozen zijn.

De reguliere politieke partijen verliezen schijnbaar hun vermogen om consensus te bereiken en de democratie te verdedigen tegen complottheorieën op sociale media.

De legitimiteit van het liberalisme staat op het spel. Of het in quarantaine plaatsen van populisme via coalities gevormd door verzwakte partijen de deur zal barricaderen voor populisten is een open vraag.

Veel populisten zijn immers goed georganiseerd, goed gefinancierd door de klasse van de miljardairs en bedreven in het zaaien van wanorde. Er is veel meer nodig dan alleen een wetgevend slot op de deur om onze verdediging te versterken. Maar het is de taak van de moedige Nederlanders en anderen om het eens te proberen.

Daniel Drache is emeritus hoogleraar aan de afdeling Politiek van de Universiteit van York, Canada . Marc D. Froese is hoogleraar politieke wetenschappen en oprichter en directeur van het internationale studieprogramma aan de Burman Universiteit .