Een andere potentiële schok is het verlies aan biodiversiteit, wat kan leiden tot de ineenstorting van ecosystemen waardoor gewassen uit hele regio’s kunnen worden weggevaagd. De voedingsindustrie maakt zich nu al zorgen over deze risico’s. Een rapport uit 2024 van het Institute of Grocery Distribution: “Veerkracht: een systeem dat onder druk staat”, benadrukt het risico dat inherent is aan onze vergrijzende boerenbevolking. Arbeid is van cruciaal belang voor de productie, en toch is de gemiddelde leeftijd van een Britse boer 59 jaar. Het rapport geeft ook aanleiding tot bezorgdheid dat a mislukte uitrol van nieuwe landbouwsteunregelingen zou boeren kunnen demotiveren en hun investeringen in toekomstige productie kunnen ontmoedigen.
We kunnen het ons niet veroorloven hun waarschuwingen te negeren. Het idee dat we allemaal maandenlang aan huis gekluisterd zouden zijn door een virus zou vóór 2020 als science fiction worden beschouwd, maar nu is het een goed begrepen scenario. Rampenplanners moeten ergere epidemieën dan Covid-19 modelleren, en wij moeten daarop voorbereid zijn.
Misschien klinkt het idee om geblokkeerd te worden door onderzeeërs een beetje onwaarschijnlijk, een vreemd nostalgische angst die is overgebleven uit de Tweede Wereldoorlog. Maar de oorlog is nog lang niet voorbij. Er vinden momenteel drie grote conflicten plaats die gevolgen hebben voor de voedselvoorziening van miljoenen mensen.
De Israëli’s hebben voedselvoorraden gebruikt om hun vijanden in Gaza onder controle te krijgen, iets wat illegaal is volgens het internationaal recht. In Soedan lopen momenteel zes miljoen mensen het risico van hongersnood als gevolg van een burgeroorlog. En de oorlog tussen Oekraïne en Rusland draaide grotendeels om de voedselvoorziening: de Russen richtten zich op Mariupol om controle te krijgen over de Oekraïense graanexport, en richtten zich regelmatig op de voedselmarkten om te proberen de Oekraïners te intimideren zodat ze hun verzet zouden beëindigen. Groot-Brittannië is al betrokken bij het conflict in Oekraïne, dus het is niet moeilijk om je een scenario voor te stellen waarin Rusland het Britse voedselsysteem saboteert om ons te straffen. Denk aan minder U-boten in de Atlantische Oceaan en meer sabotage van computersoftware door botboerderijen in Rusland om onze logistiek in te storten. Eén enkele elektriciteitsstoring kan ons hele supermarktsysteem van de ene op de andere dag laten crashen.
De oorlog in Oekraïne heeft ons geleerd dat onze boerderijen vaak afhankelijk zijn van verborgen buitenlandse inputs: synthetische meststoffen bepalen de huidige oogstopbrengsten, en geïmporteerde voedingsmiddelen ondersteunen onze melk-, vlees- en eierindustrie. De oorlog hoeft het Engelse grondgebied niet te raken om de opbrengsten van onze velden met zo’n 20-30% te kunnen verlagen.
Zoals we weten gebeuren slechte dingen nooit één voor één. Schokken kunnen uit verschillende richtingen tegelijk komen en elkaars schade vergroten. Stel je voor dat een overstroomde stad zijn elektriciteit verliest tijdens een ernstige epidemie. Stel je nu eens voor dat er elders in Europa een oorlog woedt die verhindert dat voedselvoorraden naar die stad komen. Uitzoeken hoe we in een dergelijk scenario voedsel kunnen vinden, verplaatsen, koken en serveren voor miljoenen mensen is een serieuze zaak.
Er is een oud gezegde dat zegt dat we slechts drie dagen verwijderd zijn van anarchie, vooral als het voedselsysteem instort. Toch is professor Lang optimistischer. Hij zegt dat wat we vaak zien in een crisis geen sociale ineenstorting is, maar dat mensen samenwerken, manieren vinden om te rantsoeneren of te delen, en het beste van de menselijke natuur tentoonspreiden. Maar zelfs met veel goede wil hebben mensen elke dag een bepaald aantal calorieën nodig om in leven te blijven.
Het is de moeite waard om erop te wijzen, zoals professor Lang doet, dat de toegang tot voedzaam voedsel in Groot-Brittannië niet gegarandeerd is, zelfs zonder een geopolitieke crisis van het soort dat ik me voorstel. Miljoenen Britten zijn dat lijden aan voedsel onzekerheid nu. In 2022-2023 leefde 11% van de Britse bevolking in een huishouden met voedselarmoede – waaronder 17% van alle kinderen. Datzelfde jaar leefden 2,3 miljoen mensen in een huishouden dat gebruik maakte van een voedselbank. Het Britse dieet is zo slecht dat de gemiddelde vijfjarige nu korter is dan twintig jaar geleden.
Voeg daarbij het feit dat veel Britten een zeer slechte toegang hebben tot voedzame voedingsmiddelen, of deze zich anders niet kunnen veroorloven. Ons dieet van bewerkte voedingsmiddelen, vol zout, vet en suiker, maakt ons ziek. In zijn recente rapport “De valse economie van groot voedsel”Professor Tim Jackson schat dat ons falende voedselsysteem ons £268 miljard per jaar kost.
We hebben geen meteoor, oorlog of zelfs zombies nodig om ons voedselsysteem te verknoeien. Voor miljoenen kwetsbare mensen is het al gebroken. En zij zullen het zwaarst getroffen worden door eventuele toekomstige schokken.
Er zijn veel boeren die het argument van ‘voedselzekerheid’ gebruiken als een manier om te zeggen dat de landbouw niet kan veranderen. Laat ons met rust, anders zal er minder voedsel zijn. Ik begrijp het, maar het is een slecht argument. Door de opkomst van supermarkten en industriële technologieën is de landbouw enorm gespecialiseerd en monocultureel geworden. Wat nodig is, is een voedselsysteem dat veel diverser is.
We hebben veel meer tuinbouw nodig, verspreid over heel Groot-Brittannië. We hebben boomgaarden en stadsboerderijen nodig. We hebben grote aantallen kleine en diverse voedselbedrijven nodig om de risico’s in het voedselsysteem te spreiden en knelpunten te vermijden. En we moeten regeneratieve en natuurvriendelijke boerderijen ondersteunen die minder afhankelijk zijn van geïmporteerde grondstoffen zoals kunstmest. We hebben inderdaad meer boerderijen nodig en niet minder, omdat gigantische, vereenvoudigde industriële landbouwsystemen vaak het meest riskant van allemaal zijn. Omdat ze gespecialiseerd zijn in de massaproductie van grondstoffen, hebben ze de neiging tot stilstand te komen als ze hun varkens, kippen of melk niet kwijt kunnen omdat een verwerkingsfabriek niet meer werkt. Ze zijn ook het meest kwetsbaar voor epidemieën.
Bovendien moeten we boerderijen creëren met gesloten nutriëntenkringlopen die gebruik maken van gemengd vee en gewassen om de bodem te herstellen en veerkracht te creëren. Wij boeren kunnen niet beweren dat we de toekomst van ons voedselsysteem in stand houden als we onze bodems aantasten; die strategie zou nu misschien goedkoop voedsel kunnen opleveren, maar alleen ten koste van onze toekomst. En geen enkele beschaving heeft ooit overleefd die essentiële voedingsstoffen uit het voedselsysteem laat lekken. We hebben ons afval nodig om terug te keren naar onze velden, in plaats van het weg te spoelen.
Een groot deel van de landbouw die we nodig hebben, zoals de biologische tuinbouw zonder ploegen, is mensintensief; het is afhankelijk van menselijke hersenen en bekwame handen en niet van magische biotechoplossingen. Om deze veranderingen door te voeren, hebben we een hele nieuwe generatie briljante boeren en een radicaal nieuw denkvermogen nodig. Heel veel jonge mensen, waaronder mijn dochter, willen boeren, maar het kapitaal dat nodig is om een gigantisch industrieel bedrijf op zich te nemen, maakt dat een fantasie. We hebben startboerderijen nodig, en mogelijkheden voor mensen met een niet-agrarische achtergrond om voedsel te produceren en bij te dragen.
Als dit allemaal fantastisch en onwaarschijnlijk klinkt, bedenk dan dat ons huidige voedselsysteem onthutsende kosten met zich meebrengt. De status quo dient ons niet. We kunnen niet gedachteloos een Amerikaans voedselsysteem blijven kopiëren dat gepaard gaat met kosten en risico’s.
Verandering zou gedurfde actie en gezamenlijk denken binnen alle overheidsdepartementen vergen. Het lijkt erop dat we het vertrouwen hebben verloren in het vermogen van de overheid om problemen op te lossen. Maar herinner jezelf eraan dat we ooit voedsel hebben gerantsoeneerd om een blokkade in oorlogstijd te overleven. (Opmerkelijk genoeg was de armste 25% van de bevolking onder rantsoenering gezonder dan ooit tevoren, en hadden ze voor het eerst toegang tot goed voedsel.) En herinner jezelf eraan dat we de National Health Service hebben opgericht. We kunnen moeilijke dingen doen – en soms moet dat ook.
De planning en levering van voedselsystemen moeten de kern vormen van de progressieve politiek – een prioriteit voor investeringen, zelfs in tijden van bezuinigingen. En het is een investering, geen subsidie. Het zal ons allemaal gezonder, gelukkiger, veiliger en welvarender maken. Het zou de armsten het meest ten goede komen.
De huidige strijd tussen overheid en boeren over successierechten is ontstellend dom. Het is het verkeerde gevecht, met de verkeerde mensen, over de verkeerde kwestie, op het verkeerde moment. Het is vreselijke politiek, want de lijst met dingen die we van onze boeren nodig hebben is lang en groeit. We moeten ze helpen en niet ondermijnen, zodat ze kunnen investeren om de gezonde, echte voedselproductie te creëren die we nodig hebben. De geschiedenis is tenslotte bezaaid met beschavingen die zijn ingestort omdat ze niet duurzaam waren.
Deze hele verschuiving vereist een standaard van politiek leiderschap die momenteel niet bestaat. En leiderschap op lokaal niveau, net zo goed als in Westminster. We moeten meer op de Fransen en Italianen lijken, door de lokale overheid en burgemeesters in staat te stellen de groei van supermarkten en fastfoodrestaurants te beperken, en in plaats daarvan prioriteit te geven aan lokale en gezondere telers en verkopers van echt voedsel.
De waarheid is dat we al te lang hebben gegokt op een riskant en falend systeem. De wereld om ons heen wordt steeds vijandiger en we hebben ervoor gekozen een op zichzelf staande geopolitieke eenheid te zijn. Wat je ook denkt van hoe we hier zijn gekomen, dat is onze realiteit. We moeten nu het werk doen om een sterk en gezond voedselsysteem voor Groot-Brittannië op te bouwen.
