Spread the love en help Indignatie
PARAMARIBO, Suriname (AP) — Desi Bouterse, een militair sterke man die in 1980 een staatsgreep leidde in de voormalige Nederlandse kolonie Suriname en drie decennia later via verkiezingen weer aan de macht kwam ondanks beschuldigingen van drugshandel en moord, is overleden. Hij was 79.
De Surinaamse vicepresident Ronnie Brunswijk schreef woensdag op Facebook dat Bouterse’s “leven een blijvende impact op ons land heeft gehad en zijn inspanningen niet zullen worden vergeten.” De doodsoorzaak is niet direct bekend.
Bouterse werd door zijn aanhangers geprezen om zijn charisma en populistische sociale programma’s. Voor zijn tegenstanders was hij een meedogenloze dictator die werd veroordeeld voor drugshandel en buitengerechtelijke executies.
In december 2023 werd Bouterse veroordeeld tot 20 jaar gevangenisstraf voor de moord op 15 tegenstanders van de toenmalige militaire regering in december 1982, waarmee een historisch juridisch proces van 16 jaar ten einde kwam. Hij verdween daarna en heeft ondanks de veroordeling nooit een gevangenisstraf uitgezeten.
“Er is niemand die de geschiedenis van Suriname sinds de onafhankelijkheid zo heeft vormgegeven als Desi Bouterse,” aldus de Nederlandse historicus Pepijn Reeser, die in 2015 een biografie over Bouterse schreef.
Hij zei dat Bouterse de eerste was die de scherpe kloof tussen de sociale klassen die Suriname ooit kenmerkte, wist te overbruggen.
“Voor de staatsgreep was het ondenkbaar dat iemand uit de lagere klasse de machtigste man van het land zou worden. Maar hij was ook de eerste postkoloniale leider die zijn toevlucht nam tot politiek geweld, en de eerste die Suriname gebruikte als overslagpunt voor illegale verdovende middelen,” aldus Reeser.
Bouterse werd geboren op 13 oktober 1945 op een voormalige suikerplantage bij de hoofdstad Paramaribo en vertrok in 1968 naar Nederland, net als duizenden andere Surinamers in die tijd, op zoek naar avontuur of een beter leven in Europa. Suriname was toen nog een kolonie en als Nederlands staatsburger kwam hij in aanmerking voor dienstplicht, dus een paar maanden na aankomst sloot hij zich aan bij de strijdkrachten.
Hij studeerde af aan de Koninklijke Militaire School en diende op verschillende Nederlandse legerbases in Nederland en Duitsland. Bouterse keerde twee weken voordat het een onafhankelijke republiek werd op 25 november 1975 terug naar Suriname en sloot zich aan bij het nieuw gevormde leger. Het aanvankelijke optimisme van jonge militairen om hun eigen land te dienen, sloeg al snel om in frustratie over wijdverbreid favoritisme en corruptie in de opeenvolgende regeringen van premier Henck Arron. Toen Arron de troepen verbood om zich te verenigen, wierpen 16 jonge soldaten onder leiding van Bouterse de regering op 25 februari 1980 omver en maakten hem de facto heerser.
“We hebben de macht overgenomen omdat we dit land van de ondergang willen redden. Er moet een totale mentaliteitsverandering komen om Suriname te transformeren tot het paradijs dat het ooit was,” zei Bouterse een paar uur na de coup tegen een journalist.
Toen beloofde democratische hervormingen niet doorgingen, groeide de oppositie tegen Bouterses militaire regime snel. De wrijvingen tussen het leger en de oppositiegroepen culmineerden in de moord op 15 mannen op 8 december 1982. De slachtoffers waren journalisten, advocaten, militairen en universitaire docenten, en hun moord werd bekend als de “Decembermoorden.”
“De executies waren een zware klap voor de rechtsstaat in Suriname, waarvan het land nog steeds niet volledig is hersteld”, aldus Eddy Wijngaarde, een broer van journalist Frank Wijngaarde, een van de slachtoffers. “De impact van de Decembermoorden gaat verder dan de dood van deze 15 mannen. Sinds december 1982 gebruikte Bouterse angst voor hem als middel om zijn machtige posities en persoonlijke belangen veilig te stellen.”
Geschokt door de moorden schortte Nederland alle ontwikkelingshulp op, wat het leven in Suriname ontwrichtte. Ronnie Brunswijk, een voormalige lijfwacht van Bouterse, nam in 1986 de wapens op in een poging de dictator te verdrijven. Zes jaar lang werden de jungles van het land verscheurd door een burgeroorlog waarin beide partijen mensenrechten schonden en honderden mensen omkwamen.
Internationale isolatie en het gebrek aan binnenlandse steun voor zijn militaire regime leidden ertoe dat Bouterse in november 1987 vrije verkiezingen accepteerde. Hij richtte zijn eigen politieke beweging op, de National Democratic Party, maar won slechts drie van de 51 zetels in het parlement. Niettemin hield Bouterse als bevelhebber van de strijdkrachten een stevige greep op de nieuwgekozen regering van president Ramsewak Shankar.
Na een conflict tussen Bouterse en Shankar in 1990 greep het leger opnieuw de macht en ontsloeg Shankar met een telefoontje. Het burgerlijk bestuur werd het jaar daarop hersteld. Bouterse verliet officieel het leger van Suriname in 1993 en werd wat hij beschreef als een fulltime politicus en zakenman.
In 1999 veroordeelde een Nederlandse rechtbank hem bij verstek tot 11 jaar gevangenisstraf voor het smokkelen van meer dan 1000 pond cocaïne naar Nederland. Door het ontbreken van een uitleveringsverdrag tussen de landen heeft hij zijn straf nooit uitgezeten.
In 2007 startte de militaire rechtbank in Suriname een proces tegen Bouterse en 24 anderen vanwege hun vermeende rol in de Decembermoorden van 1982.
Bouterse werd door het Openbaar Ministerie afgeschilderd als de belangrijkste aanstichter. Hij hield vol dat hij niet aanwezig was bij de executies, hoewel hij zei dat hij als legercommandant “politieke verantwoordelijkheid” aanvaardde.
“Ik wil mijn excuses aanbieden aan alle nabestaanden van de slachtoffers. Maar om te denken dat jullie mij kunnen opsluiten? Nooit, niemals, jamais, nunca,” zei Bouterse tijdens een televisietoespraak in maart 2007.
Terwijl het proces meer dan tien jaar duurde, herontdekte de voormalige militaire leider zichzelf als politicus door nationalisme te prediken en steun te verwerven van vele etnische groepen in Suriname, waarvan de bevolking Afrikaanse, Aziatische, Indiaanse, Europese en Midden-Oosterse wortels heeft.
Hij werd in 2010 voor het eerst tot president gekozen. In plaats van zijn verleden te vermijden, vierde hij het. Hij riep 25 februari, de dag van zijn militaire staatsgreep in 1980, snel uit tot nationale feestdag. Hij kende andere verdachten in de December Murders-zaak en coupplegers hoge overheidsfuncties toe.
“Ondanks zijn controversiële verleden was Bouterse in staat een nieuwe politieke dynamiek te belichamen, met sterk leiderschap en een veelbelovende visie voor de toekomst”, zei politicoloog Hans Breeveld van de Anton de Kom Universiteit in Suriname in een interview in 2015.
Geïnspireerd door de socialistische politiek van de toenmalige Venezolaanse president Hugo Chavez zette Bouterse de bouw van sociale woningen voort, verhoogde hij de sociale voorzieningen en verhoogde hij het overheidspensioen.
Deze populaire maatregelen zorgden ervoor dat hij in 2015 voor een nieuwe termijn van vijf jaar werd herkozen, maar bleken ook een onbetaalbare last voor de staat. Er ontstonden grote begrotingstekorten en torenhoge inflatie. Opeenvolgende devaluaties van de Surinaamse dollar in 2016 zorgden ervoor dat de munt in slechts een jaar meer dan de helft van zijn waarde verloor.
“Het roekeloze economische beleid van Bouterse legt een enorme last op onze toekomstige generaties, die gedwongen worden miljoenen dollars aan leningen terug te betalen aan internationale schuldeisers,” vertelde de Surinaamse econoom Winston Ramautarsing in 2016 aan The Associated Press.
Toen zijn steun tijdens zijn tweede termijn afnam, greep Bouterse terug naar de tactieken die hij gebruikte tijdens zijn dictatuur, waaronder het bedreigen van de rechters van zijn eigen moordproces tijdens openbare evenementen. Geschiedenisboeken voor de middelbare scholen van het land waarin de Decembermoorden werden genoemd, werden verboden. Hij ontsloeg regelmatig ministers van het kabinet terwijl hij hen de schuld gaf van de problemen in Suriname.
In 2012 kondigde de regering-Bouterse een internationaal bekritiseerde amnestiewet af voor de Decembermoorden in een poging het moordproces te stoppen. De wet werd echter in 2016 door de militaire rechtbank niet van toepassing verklaard en in juni 2017 adviseerde de aanklager een gevangenisstraf van 20 jaar voor Bouterse.
“Als het God was die mij tot president maakte, wie is dan deze rechter om mij weg te sturen?” zei Bouterse. Hij probeerde de procureur-generaal te dwingen te vertrekken, maar deze weigerde op te stappen.
Een uitspraak in het proces werd verwacht in 2018. Bouterse zei tijdens een toespraak in augustus 2017 dat hij “al wist” dat hij herkozen zou worden voor een derde termijn van vijf jaar in de verkiezingen van 2020. Maar hij had regelmatig reizen naar Cuba gemaakt die werden beschreven als routinecontroles, en na terugkeer in september 2017 van een verblijf van een maand, gaf zijn kantoor toe dat de president een operatie had ondergaan, hoewel het weigerde meer details vrij te geven.
Bouterse was twee keer getrouwd en had drie kinderen, een zoon en twee dochters. Zijn zoon, Dino Bouterse, zat een gevangenisstraf van 16 jaar uit in de VS voor drugshandel.
