Ideologie is in de Verenigde Staten veel belangrijker dan in Europa. Hier zul je niet veel politici horen praten over “dit geweldige land van ons” of vrome toespelingen op God horen maken. In Brussel of Wolverhampton zou je gewoon naar je schoenen staren en wachten tot dit soort dingen ophouden.
De bloemrijke, hoge, hand-op-hart-toon van het Amerikaanse politieke discours is in wezen religieus. In feite kun je niet veel over de VS begrijpen zonder te begrijpen hoe godvruchtig het land is. De VS en Groot-Brittannië worden niet alleen gescheiden door dezelfde taal, zoals George Bernard Shaw opmerkte, maar ook door de kwestie van de metafysica. Amerikanen voelen zich meer op hun gemak met omvangrijke abstracties zoals vrijheid en door God verordende rechten dan de meer empirisch ingestelde Britten. Sommigen hebben ooit opgemerkt dat het tijd is om het op te geven zodra religie je dagelijkse leven begint te verstoren, wat precies de Britse betekenis van deze zaken weergeeft. Religie gaat in Groot-Brittannië zelden de straat op, maar in de Verenigde Staten wel voortdurend. Mensen praten daar over God, zoals ze hier over Gary Lineker praten. Anglicaanse predikanten gaan echter niet tekeer over de demonische krachten die de Boy Scout Association beheersen, omdat ze het te druk hebben met het organiseren van het dorpsfeest.
Er staat hier uiteraard een essentieel historisch verschil op het spel. De Verenigde Staten zijn een zeer puriteinse samenleving, en puriteinen zijn van mening dat het dagelijks leven ondergeschikt moet zijn aan religieus geloof. Nog niet zo lang geleden leek het misschien alsof er in het land van Las Vegas en Stormy Daniels niet veel meer overbleef van deze nobele doctrine dan de hoogstaande toon die de politieke retoriek ervan leent van de predikers. Met de opkomst van Maga Rechts dreigt nu echter een lelijke vorm van theocratie het land te overspoelen.
De puriteinen zijn uit wraak weer aan het werk, niet in de laatste plaats omdat ze zich erop kunnen beroemen dat ze het land daadwerkelijk hebben gesticht. De VS zijn nog jong genoeg om de trillingen van hun revolutionaire verleden te voelen, waarin de God van het puritanisme aan de kant van de subversie stond. Zoals alle naties die in de antikoloniale strijd zijn geboren, is Amerika van oorsprong opstandig. Geweld, afwijkende meningen, anarchistisch individualisme en wantrouwen tegen het staatsgezag zijn dus in de structuur ervan ingebouwd, in tegenstelling tot die delen van de wereld waar aan de ene kant conservatieve orde bestaat en aan de andere kant rebellie. Anarchistisch individualisme kan altijd naar de vrije markt worden gekanaliseerd; Maar zodra die markt plaats maakt voor de transnationale onderneming, die riekt naar dezelfde soort absolute soevereiniteit als de Kerk en de monarch ooit deden, is het niet verrassend dat de symptomen van opstand opnieuw de kop opsteken.
Wij pakken de zaken hier heel anders aan. Groot-Brittannië werd in de 17e eeuw overspoeld met religieuze ideologie, toen puriteinse en revolutionaire krachten in botsing kwamen met de gevestigde orde en de koning onthoofdden; maar die orde had er lang over gedaan om zich te verschansen, en was dus in staat in het reine te komen met deze weerbarstige machten. Vandaar het legendarische Engelse talent voor compromissen en de middenweg. Ondernemers uit de middenklasse begonnen in de adel te trouwen, terwijl de zonen van hertogen zij aan zij met de zonen van kooplieden op de openbare scholen werden opgeleid.
In Amerika bestond daarentegen niet zo’n traditionele orde om revolutionaire energieën te temperen. Dit is één reden waarom de ideologie zo groot opdook, en een andere reden is dat je groot moet denken om een revolutie te bewerkstelligen. Dit is de reden waarom de Fransen veel te veel ideeën hebben, althans in de ogen van sommigen van degenen in Dorking of East Grinstead. Zij hebben concepten terwijl wij gezond verstand hebben. Maar het komt ook omdat aristocraten ideologie vulgair en onnodig vinden. Heren hoeven niet te discussiëren over rechten, eigendom en politieke belangen. Ze voelen deze dingen gewoon in hun botten.
Vandaar de grote ruzie tussen Thomas Paine en Edmund Burke aan het begin van de 18e eeuw. Paine was nauw betrokken bij zowel de Franse als de Amerikaanse revolutie, en bij zijn verbazingwekkend populaire revolutie De rechten van de mens is veel ingenomen met abstracte concepten van vrijheid en gelijkheid. Burke van zijn kant bestrijdt dit opruiende gedoe met gewoontes, gewoontes, vroomheid, traditie, genegenheid en sentiment. Als je over deze dingen moet discussiëren, heb je al verraden dat je ze niet begrijpt. Ideeën breken schedels, terwijl gevoelens burgers samenbinden. Een Ier uit een verwaarloosde, half uitgehongerde kolonie moest de sprong wagen om het aristocratische Groot-Brittannië tegen het revolutionaire Frankrijk te verdedigen, net zoals de Ieren een groot deel van de grote literatuur van het land voor dat land moesten schrijven.
Je zou echter kunnen beweren dat de Britten het zich konden veroorloven om met een scheve blik naar de abstracties van Robespierre te kijken. Per slot van rekening hadden zij zelf ruim een eeuw eerder zelf deze onrust van revolutionaire ideeën meegemaakt, en nu ze daar doorheen waren gekomen en zich hadden gevestigd op de meer nuchtere bezigheid van het verdienen van geld, hadden ze er geen behoefte aan eraan herinnerd te worden. Trouwens, als je zelf de barricades opwerpt, kun je degenen onder je misschien leren hetzelfde te doen. Het tijdperk van de revolutie in Amerika en Frankrijk is ook het moment waarop een nieuwe speler – de industriële arbeidersklasse – op het punt staat op het politieke toneel te verschijnen, en gedurende de hele 19e eeuw leefde de middenklasse in angst voor deze bedreiging voor hun voortbestaan.
Het contrast tussen Burke en Paine, traditie en ideologie, is niet zo duidelijk als beide mannen lijken te denken. Mensen gebruiken tegenwoordig het woord ‘ideologie’ in de betekenis van een systeem van abstracte ideeën, in tegenstelling tot een meer pragmatische benadering van politieke zaken. Ik zie de dingen zoals ze zijn, jij hebt een ideologie en hij is een fanaticus. Maar ideologie gaat niet alleen over ideeën. Het is de onzichtbare kleur van het dagelijks leven, te dicht bij de oogbol om geobjectiveerd te worden. Ook dit is een kwestie van gewoonte, instinct, gewoonte en sentiment. In de taal van Donald Rumsfeld gaat het om onbekende bekende dingen: dingen die we weten, maar waarvan we niet weten dat we ze doen, omdat ze in het kader van onze kennis zijn ingebouwd. Keir Starmer is net zo ideologisch als Jeremy Corbyn; het is alleen zo dat veel van zijn ideeën momenteel als gezond verstand worden aanvaard, terwijl over veel van die van Corbyn nog steeds moet worden gedebatteerd. Waarom is de commando-economie ideologisch, maar het recht op privé-eigendom niet? Waarom is het ideologisch om nationalistisch te zijn, maar niet om patriottisch te zijn?
Over het geheel genomen is het geavanceerde kapitalisme wars van ideologie, wat een van de vele aspecten van Trump is die hem zo uitzonderlijk maken. Het ideaal is dat het systeem automatisch werkt, zonder afhankelijk te zijn van zoiets riskant als overtuigingen. Zolang je maar op je werk verschijnt, een absoluut minimum aan winkelweduwen verplettert en niet probeert de staat omver te werpen, kun je geloven wat je wilt. Het maakt niemand uit of je een jaïnist of een zevendedagsadventist bent. Sterker nog, niemand weet zelfs wat ze zijn. Materiële belangen zullen altijd voorrang krijgen boven visies en principes. Omdat veroordelingen een bron van conflicten zijn, worden ze over het algemeen ontmoedigd. In de postmoderne cultuur staan overtuigingen bijna gelijk aan dogmatisme. Dit is de reden dat mensen dingen zeggen als: “Het is niet noodzakelijk dat de ongelijkheid wordt verminderd”. Ze bedoelen dat het helemaal niet wordt verlaagd, maar aangezien dat te doctrinair klinkt, is het verstandig om “noodzakelijkerwijs” toe te voegen. ‘Het lijkt alsof het erger wordt’ is een stuk minder op tafel bonzen dan ‘Het wordt steeds erger’. Sommige mensen in dit agnostische klimaat hebben er zelfs moeite mee om te zeggen: “Het is negen uur”.
Als je de ideologie echter uitbant, bestaat het gevaar dat deze weer in pathologische vorm opduikt, zoals momenteel in de Verenigde Staten gebeurt. Misschien gaan we allemaal terug naar de 17e eeuw. Mannen en vrouwen willen niet alleen welvaart en veiligheid; ze willen ook erkenning. Ze willen er zeker van zijn dat ze geliefd en nodig zijn, dat er om hen wordt gegeven en dat ze erbij worden betrokken. Dit zijn geen activiteiten waar bureaucratische staten en transnationale bedrijven bijzonder bedreven in zijn, wat een van de redenen is waarom populisme en fascisme toenemen. US Steel kan u lonen geven of grondstoffen leveren, maar zij kunnen u geen betekenis geven. Daarvoor moet je je ergens anders wenden, tot seks en sport, verkopers van slangenolie en aspirant-autocraten, corrupte predikers en neo-nazi-pummels, Hollywood-mystici en kromme bisschoppen, die allemaal proberen hun buurman te slim af te zijn. Het ongebreidelde irrationalisme begint zich te nestelen in de kern van het technologisch rationalisme. Hoe meer de rede wordt gereduceerd tot een reeks wetenschappelijke berekeningen, hoe meer schoolkinderen worden afgeslacht en kleine groene mannetjes nieuwsgierig door je slaapkamerraam naar binnen turen.
Nog niet zo lang geleden, toen werd verklaard dat de geschiedenis ten einde was, beschikte het Westen over rationaliteit, terwijl het Oosten over de ideologie beschikte. De vraag was of het tamelijk bloedeloze westerse pragmatisme en liberalisme taai en vindingrijk genoeg waren om het absolutisme van de radicale islam te weerstaan, of dat ze in totaal een te vermoeide, overbeschaafde aangelegenheid waren om met mensen als Bin Laden om te gaan. Nu bevinden de fanatici en barbaren zich echter echt in de citadel. Terwijl ik dit schrijf, komt het nieuws binnen dat Trump groen licht heeft gegeven voor een Jeffrey Epstein Center for Family Values. Dat is niet waar. Maar in een land waar de grens tussen feit en fantasie steeds vager wordt, zou het zomaar kunnen gebeuren.
a.appcomments {achtergrond: #FFF; rand: 1px effen #446c76 !belangrijk; lettertypefamilie: benton-sans,sans-serif; lettertypegewicht: 600; lettertype: normaal; lettergrootte: 12px; kleur: #446c76 !belangrijk; opvulling: 12px 50px; teksttransformatie: hoofdletter; letterafstand: 1,5px; tekstversiering: geen; breedte: 100%; weergave: blok; tekst uitlijnen: centreren !belangrijk; }
