‘Het spijt me niet dat ik de Guardian-kranten moet verlaten. Ik ben al jaren Joods, hoe onoplettend ook, en het werken voor het bedrijf is ongemakkelijk en soms ondraaglijk… Het zal een vreugde zijn om te weten dat ik daar geen deel meer van uitmaak.”
Het afscheidsschot van Jay Rayner toen hij zijn vertrek aankondigde De waarnemer na 28 jaar vormt de afsluiting van een paar turbulente maanden bij Guardian Media Group (GMG). Volgende week zullen verontwaardigde journalisten staken uit protest tegen de verkoop van de krant aan Tortoise, een online mediaorganisatie. De Scott Trust, zo beweren zij, verraadt haar toewijding aan De waarnemer – een gevoel dat wordt weerspiegeld door De waarnemer‘s voormalige redacteur, Paul Webster, die heeft de deal verworpen als verraad toen hij vorige week met pensioen ging.
Rayner uitte ook zijn bezorgdheid over de verkoop en beweerde dat “De Bewaker heeft mij verteld dat ze al onze contracten zullen beëindigen als ze kunnen verkopen De waarnemer naar Schildpad”. Misschien anticipeerde hij ook op deze kostenbesparingen door de nieuwe eigenaren toen hij aftrad. Maar zijn krachtig geformuleerde uitspraak over het onvermogen van hoofdredacteur Katherine Viner om antisemitisme aan te pakken, raakte een gevoelige snaar.
Rayner is niet de eerste grote naam die Viner er publiekelijk van heeft beschuldigd controversiële kwesties niet op de juiste wijze aan te pakken. In december 2020, Suzanne Moore van boord gesprongen, nadat ze het onderwerp was geweest van een klacht die naar Viner was gestuurd, ondertekend door meer dan 300 ‘collega’s’ nadat ze eindelijk mocht schrijven over de genderoorlogen.
Moore werd gevolgd door Hadley Vrijman in november 2022. Ze nam ontslag omdat ze niet vrijelijk over de ‘genderkwestie’ kon schrijven. Maar in haar ontslagbrief maakte ze bekend dat ze was gewaarschuwd om niet over Israël te schrijven ‘vanuit haar perspectief als Jood’, waarbij ze de krant omschreef als ‘intern disfunctioneel”.
Ik ben geen fan van Rayner: het voelt vaak alsof zijn ego groter is dan zijn eetlust. Tien jaar geleden maakte ik een grapje over zijn houding ten opzichte van Masterchef en ontving als antwoord een vervelende, venijnige e-mail, ondanks dat ik in het verleden nooit met hem had gecorrespondeerd. Toch geloof ik hem als hij zegt dat er antisemieten in de krant staan – omdat ik ze zelf ben tegengekomen. Er was eens, voordat ik langzaam uit elke rubriek van de krant werd geschrapt, ik naar feestjes ging, en ik herinner me dat een bepaald personeelslid de meest schandalige dingen over Joden zei onder het mom van antizionisme.
Ik ontmoette Viner voor het eerst toen ze redacteur was van de Voogd‘s Weekendmagazine; het was een geweldige krant, en De waarnemer de beste zondag die er is. Ik schreef af en toe een column om in te vullen voor Julie Burchill en Viner was een genot om voor te werken. Toen ze in 2015 werd benoemd tot eerste vrouwelijke hoofdredacteur, was mijn feministische publiek blij, omdat ze lange tijd prioriteit had gegeven aan vrouwenkwesties, en in het bijzonder aan de campagne tegen mannelijk geweld.
Ze had mij ook verdedigd in 2004, toen de krant een enorme klap kreeg na de publicatie van mijn ‘Gender bender pas op’ kolom – degene waardoor ik voor het eerst werd bestempeld als een transfobische haatfiguur. Ik herinner me dat toen ik het stuk indiende, ze zei: “We gaan hier shit voor krijgen, weet je?”, alleen om me een heel lichte bewerking terug te sturen. Toen ik in 2008 werd genomineerd voor Stonewall Journalist van het Jaar en ik hoorde dat ik buiten de zaal zou worden begroet door een piket van 200 man, kwam Viner met mij mee om mij steun te bieden. Ik respecteerde haar enorm.
Er waren echter momenten waarop haar nervositeit over bepaalde kwesties duidelijk werd. Een voorbeeld was toen ik in 2006 een stuk pitchte over het fenomeen van zogenaamde ‘grooming bendes’ die opereren in voormalige molensteden in het noorden van Engeland. Zoals we nu weten, was een aanzienlijke meerderheid van de daders van Pakistaanse moslimafkomst, omdat dat de demografische groep jonge mannen in die steden was.
Ze zei: “We zullen als racistisch worden gezien.” Ik legde uit dat ik schreef als een linkse feministe die nog nooit van racisme was beschuldigd, maar zij wilde mij geen opdracht geven. Dus bracht ik het verhaal naar de Zondag Tijdenwaar het was gepubliceerd in september 2007, vier jaar eerder De Tijden bracht zijn eerste stuk uit (in januari 2011) van Andrew Norfolk, aan wie werd gecrediteerd voor het breken van het verhaal. Norfolk had vijf maanden de tijd gekregen om het fenomeen te onderzoeken en het werd het enorme verhaal dat ik al in 2006 had voorgesteld; Viner leek zich echter meer zorgen te maken over het feit dat hij als ‘islamofoob’ werd bestempeld.
Toch dwong Viner respect af onder feministen. Maar tegen de tijd dat ze redacteur werd, was de transtrein op snelheid gekomen. Twee jaar eerder, in 2013, De waarnemer had een column van Julie Burchill verwijderd waarin ze Suzanne Moore verdedigde tegen beschuldigingen van transfobie, waarbij de hoofdredacteur toegaf dat de krant ‘het bij het verkeerde eind had gehad’ door het te publiceren.
Het is echter waar dat Viner hoofdredacteur van beide is De Bewaker En De waarnemeris laatstgenoemde erin geslaagd opener en eerlijker te zijn over de genderkwestie. Maar veel van de journalisten van laatstgenoemde hebben mij verteld dat ze geschokt zijn door de censuur, vaak antifeministische sfeer De Bewaker. En toen Webster met pensioen ging, gaven sommigen toe dat ze zich zorgen maakten over de vraag of Viner de redactionele lijn zou samenvoegen met die van De Bewaker. Maar gezien het bezwaar van Rayner lijkt de rotting te diep. Door er niet in te slagen de ideologen te confronteren, heeft Viner de principes van de liberale, ruimdenkende journalistiek verraden.
Ik voorspel dat het vertrek van Rayner in een storm van controverse niets zal veranderen. Zijn beschuldigingen zullen worden ontkend. En de verkoop – door Webster beschreven als een “discreditabele conclusie van een schadelijke episode in de geschiedenis van het bedrijf” – zal doorgaan. Maar ik denk wel dat de vele fatsoenlijke, verstandige mensen die nog bij GMG werken, in plaats van zich voor te bereiden op een staking, goed moeten kijken naar de schandelijke staat van hun journalistiek. In plaats van mee te gaan in de ideologische waanzin die Viner heeft laten floreren, zouden ze in plaats daarvan moeten eisen dat zij wordt vervangen door iemand die de moed heeft om op te komen voor de eveneens moedige journalisten.
a.appcomments {achtergrond: #FFF; rand: 1px effen #446c76 !belangrijk; lettertypefamilie: benton-sans,sans-serif; lettertypegewicht: 600; lettertype: normaal; lettergrootte: 12px; kleur: #446c76 !belangrijk; opvulling: 12px 50px; teksttransformatie: hoofdletter; letterafstand: 1,5px; tekstversiering: geen; breedte: 100%; weergave: blok; tekst uitlijnen: centreren !belangrijk; }
