“Voor de EU zou dit erger zijn dan de Brexit; het zou de eerste stap markeren naar de desintegratie van het hele EU-project.”
Kiezers weten dat, gezien het Duitse systeem van evenredige vertegenwoordiging, partijen kunnen beloven wat ze willen, maar het zijn de coalities die beslissen. Ze weten ook dat Merz vrijwel zeker een coalitie zal aangaan met een centristische partij, zoals de sociaal-democraten of de groenen, die geen van beiden permanente grenscontroles steunen. Als de huidige peilingen juist zijn, zal de CDU met ten minste één van hen moeten regeren, mogelijk met beide. Hoe meer partijen, hoe moeilijker de coalitiebesprekingen zullen zijn, en hoe minder van zijn agenda Merz zal kunnen uitvoeren.
Er zijn momenten in de politiek waarop politici grote risico’s moeten nemen. Maar dit was er niet één van: het zou voor hem voldoende zijn geweest om een herziening van het immigratiebeleid te beloven. Als je op deze manier beleid maakt, zullen mensen je oprechtheid in twijfel trekken. Het was tenslotte nog maar iets meer dan een week geleden toen hij tijdens een campagnebijeenkomst onder luid applaus zei dat “één 1933 genoeg is voor Duitsland”. Dit was een verwijzing naar het jaar waarin Hitler aan de macht kwam. Hij vergeleek in wezen de AfD met de nazi’s. Tot woensdag was zijn firewall een firmament van de Duitse politiek. Tegenwoordig weten mensen niet meer zeker of het nog steeds overeind staat.
Oostenrijk heeft ons zojuist laten zien hoe snel een firewall kan afbrokkelen. De centrumrechtse Oostenrijkse Volkspartij had er een tegen de extreemrechtse Vrijheidspartij, de winnaar van de verkiezingen van vorig jaar. Karl Nehammer, de voormalige Oostenrijkse kanselier en leider van de Volkspartij, wilde onderhandelen over een “verliezerscoalitie” met de sociaal-democraten en een kleine liberale partij. Maar de onderhandelingen mislukten omdat Nehammer, net als Merz, aandrong op een immigratiebeleid dat strenger was dan de centristen konden verdragen. Nadat de gesprekken begin deze maand mislukten, trad Nehammer af als kanselier en als partijvoorzitter. Zijn partij heeft er nu mee ingestemd de firewall te laten vallen en een coalitie te vormen met de Vrijheidspartij. De leider ervan, Herbert Kickl, wordt de volgende kanselier.
Wat er in Oostenrijk gebeurde, is dat twee concurrerende rode lijnen met elkaar botsten. Als Merz in een positie terecht zou komen waarin hij zowel de SPD als de Groenen nodig zou hebben om een coalitie te vormen, kan hij op geen enkele manier zijn immigratiebeleid uitvoeren. Als, net als in Oostenrijk, de Duitse onderhandelingen ook zonder deal zouden eindigen, dan zou de enige haalbare coalitieoptie zijn dat de CDU een coalitie zou vormen met de AfD, of een minderheidsregering zou vormen met de steun van de AfD.
Hoogstwaarschijnlijk zal de riskante gok van Merz ertoe leiden dat hij zijn woorden moet opeten en een nieuwe centristische coalitie moet smeden met dezelfde oude partijen en hetzelfde oude beleid dat in het verleden heeft gefaald. In dit scenario zou de AfD de belangrijkste oppositiepartij worden, met een grote kans om de verkiezingen van 2029 te winnen. Weidel zou een goede kans maken om de volgende kanselier te worden. In beide scenario’s wint de AfD.
Maar deze versie van de AfD staat ver af van de partij die twaalf jaar geleden begon als een conservatief-libertaire groep, opgericht door hoogleraren economie die wilden dat Duitsland de euro zou verlaten. Tegenwoordig zijn de professoren allang verdwenen, verdreven door nationalisten, waaronder sommigen die dicht bij de neonazistische beweging staan. Weidel zelf zit niet in dat kamp. Maar ze is ook geen Javier Milei of Elon Musk. De partij van Weidel, hoewel populair bij de jongere generatie – en bij Musk, die afgelopen weekend op een AfD-bijeenkomst verscheen om het multiculturalisme af te keuren – steunt een terugkeer naar de Russische gas- en zware industrie. De AfD mag dan wel beweren de nieuwe technologie te begrijpen, maar is geen partij van innovatie.
