Vanaf de vroege jaren zestig was Wilson het kloppend hart van The Beach Boys, het Californische jongensgroepje dat begon met luchtige liedjes over surfen, auto’s meisjes en zong, maar uitgroeide tot een van de belangrijkste muzikale krachten van de twintigste eeuw. Waar anderen popmuziek maakten, bouwde Brian Wilson kathedralen van klank.
Vooral het in 1966 verschenen Pet Sounds wordt gezien als zijn meesterwerk: een melancholisch werk vol harmonieën, emotie en vernieuwende productietechnieken.
Muziekkenner Johan van Slooten duidt: „Paul McCartney noemde het nummer God only knows ooit ’de beste song ooit geschreven’ en gaf toe dat Pet sounds de directe inspiratie vormde voor Sgt. Pepper’s lonely hearts club band. Ze werden dan ook wel terecht de Amerikaanse Beatles genoemd.”
Brian Wilson is als Mozart
„Brian Wilson is als Mozart of Chopin of Beethoven,” zei Neil Young. Elvis Costello, Roger Waters en talloze andere vakgenoten roemden hem tijdens zijn leven al als een pionier die de grenzen van popmuziek verlegde.
Beach Boys-oprichter Brian Wilson op 82-jarige leeftijd overleden
Zelfs de altijd nuchtere bandgenoot Mike Love kon het niet laten om recent in een interview met deze krant nog te zeggen: „Als we tijdens een concert het nummer Good vibrations spelen, zie je mensen opleven. Dat lied is pure liefde en hoop.”
Volgens Love is het nummer Good vibrations het vrolijkste nummer ooit gemaakt. „Daar is wetenschappelijk onderzoek naar gedaan op de universiteit en dat nummer kwam op de eerste plaats terecht van liedjes die mensen vrolijk maken”.
Meer dan een onbezorgde band
Toch is de Californische groep méér dan alleen een onbezorgde, zonnige band. Achter de harmonie schuilde chaos. Wilson was een perfectionist die zich verloor in zijn creatieve proces. „Na het succes van Pet sounds begon hij aan het nog ambitieuzere project Smile, een muzikale trip die zó ver ging dat het hem zijn mentale gezondheid kostte. Hij hoorde al zijn leven lang stemmen in zijn hoofd en raakte steeds verder verstrikt in psychoses en trok zich terug”, vertelt Johan van Slooten. „Hij ging eraan onderdoor.”
„Brian Wilson ís The Beach Boys,” zei zijn broer Dennis ooit. „Wij zijn slechts zijn boodschappers.” Maar zelfs die boodschap werd op den duur te zwaar om te dragen.
Moeilijke relatie met vader
De moeilijke relatie met zijn vader – die ze als manager over de kling joeg en tot groot verdriet van Brian besloot in een vroeg stadium de muziekrechten van zijn zonen te verkopen voor een appel en een ei – drukte een leven lang op hem.
Muziekkenner Johan van Slooten vat het samen: „Zoals bij zoveel familiegroepen zoals The Jacksons speelde de vader een niet altijd even frisse rol. Wil je iets bereiken in de muziek dan moet je offers brengen, zijn vader eisten dat van zoons, de een kon daar beter mee omgaan dan de ander.”
Demonen werden verwerkt in muziek
In zijn teksten verwerkte Brian Wilson zijn demonen: eenzaamheid, angst, verlangen naar geborgenheid. In nummer als I’m only sleeping, Heroes and villains en Wouldn’t it be nice hoor je een man die bescherming zoekt in zijn eigen muziek.
Zelfs toen The Beach Boys begin jaren ’70 tijdelijk hun heil in Nederland zochten, bleef het leed Wilson achtervolgen. Tijdens de opnames van het album Holland was hij vaak alleen, ’s nachts, in de studio – verdwaald in zijn eigen wereld. Vaak onder invloed, „Wat triest is, en dat geldt ook voor de onlangs overleden Sly Stone, is dat het mannen zijn die terecht geroemd worden om hun deskundigheid en geweldige nummers, maar ook aan hun eigen succes ten onder zijn gegaan én aan de verleiding en middelen”, aldus Van der Slooten .
Carré hield adem in
Zijn laatste optreden in Nederland vond plaats op maandag 3 juli 2017 in Carré. Een broze Wilson schuifelde het podium op, zijn stem niet meer wat die ooit was. En toch: toen Pet Sounds live klonk, was het alsof de tijd even stilstond. Carré hield de adem in.
De Beach Boys zijn allang geen jongens meer. Dennis, de enige broer die ironisch genoeg kon surfen, verdronk in 1983. Carl overleed aan longkanker in 1998 toen hij pas 51 was. De band viel uiteen in rechtszaken en ruzies. Brian zelf werd de laatste jaren onder toezicht gesteld: dementie maakte zijn werkelijkheid nog ongrijpbaarder.
